Τον Ιανουάριο του 2022 πέθανε η Edna O’Shaughnessy, κορυφαία παιδοψυχαναλύτρια που κάποτε αποκαλούσε τον εαυτό της «υπηρέτρια της Melanie Klein». Η O’Shaughnessy εκπαιδεύτηκε στην κλινική Tavistock και άσκησε ιδιωτικά το έργο της για πολλές δεκαετίες στο βόρειο Λονδίνο, δημοσίευσε το 2015 μια συλλογή δοκιμίων που αντικατοπτρίζουν τις υπηρεσίες της σε διάφορους πελάτες. Τρία από αυτά τα δοκίμια βασίζονται στην ανάλυσή της για ένα 11χρονο αγόρι που ονομάζει Leon.
Η πιο απλή ματιά στον Leon στην πρώτη τους συνάντηση την έπεισε ότι μια τρομακτική πρόκληση βρισκόταν μπροστά της. «Καθώς [οι γονείς] δεν είχαν κάνει καμία αναφορά στην κατάθλιψη», θυμάται, «δεν περίμενα το πολύ καταθλιπτικό παιδί που έφτασε για μια πρώτη συνεδρία: ένα συντετριμμένο, άμορφο αγόρι που κάθισε μπροστά μου σε ένα μικρό παγκάκι».
Σύντομα, η O’Shaughnessy κατέληξε να πιστεύει ότι ο Leon δεν ήταν απλώς καταθλιπτικός. Ζούσε σε έναν κόσμο μακάβριων συμβόλων. Τα μαξιλάρια που τον περιβάλλουν στο κάθισμά του, αναφέρει, «είναι αποσεξουαλικοποιημένοι γονείς τους οποίους κρατά χωριστά και γύρω από τον εαυτό του». Στην πόρτα του playroom, ο Leon λέγεται ότι διέκρινε «ένα πέος με όρχεις» και στην πατίνα του δαπέδου έβλεπε «έναν μπερδεμένο κόλπο και στόμα».
Οι αφηγήσεις των Κλαινικών αναλυτών, είναι ασφαλές να πούμε, πως προορίζονται για συναδέλφους επαγγελματίες, οι οποίοι θα θεωρούσαν το γκροτέσκο του Leon ως μέρος της καθημερινής τους εργασίας.
Αλλά απο την στιγμή που πρόσφατα ανακάλυψα τα δοκίμια της O’Shaughnessy, έπαψα να ειμαι ευνοϊκά διακείμενος απέναντι στα γραφόμενα της. Δεν μου πήρε πολλές σελίδες για να συνειδητοποιήσω ότι, στην πραγματικότητα, ο άμορφος Leon ήμουν εγώ. Αναγνώρισα τον εαυτό μου όχι από τις φαντασιώσεις που μου αποδίδονται, αλλά από τις περιστάσεις της υπόθεσής μου και από αποσπάσματα συζητήσεων που η O’Shaughnessy, επίσης, βρήκε αξέχαστα.
Ο πατέρας μου είχε ασχοληθεί επαγγελματικά με το Tavistock, το οποίο στη δεκαετία του 1980 ήταν φυτώριο αναλυτών της Klein. Το 1986, με παρέπεμψε στην O’Shaughnessy και ξεκίνησα αυτό που αποδείχθηκε ότι θα ήταν τρία χρόνια ιδιωτικών συνεδριών – τέσσερις ημέρες κάθε εβδομάδα, περίπου 40 εβδομάδες το χρόνο – στο σπίτι της στο Hampstead.
Τίποτα, ωστόσο, δεν συνέβαινε με εμένα που απαιτούσε σχεδόν καθημερινή ψυχανάλυση για μήνες και χρόνια.
Σίγουρα, ήμουν ντροπαλός και μερικές φορές απρόθυμος να συμμετάσχω σε νέες δραστηριότητες. Αλλά σε καμία περίπτωση δεν είχα κατάθλιψη. Εκτός από μια νευρικότητα στην προοπτική να ξεκινήσω το γυμνάσιο, ήμουν ένα ικανοποιημένο παιδί. Και, κυρίως, οι γονείς μου είχαν διαφωνήσει ως προς το αν χρειαζόταν καν παρέμβαση. «Η μητέρα», γράφει η O’Shaughnessy, «ήταν ταπεινά αμφίβολη γι’ αυτό, επιμένοντας ότι ο Leon ήταν απλώς ένα συνηθισμένο αγόρι, όχι ιδιοφυία , χωρίς κανένα πρόβλημα».
Η O’Shaughnessy προσπαθεί να τονίσει ότι το περιβάλλον στο οποίο έβλεπε τους πελάτες ήταν κλινικό. Αν αυτό συνέβαινε πραγματικά, ωστόσο, η διαδικασία διάγνωσης και αντιμετώπισης των υποτιθέμενων ζητημάτων θα ήταν πολύ πιο αυστηρή. Θα περίμενε κανείς από έναν γνήσιο ερευνητή να κάνει περισσότερες ερωτήσεις αναζήτησης. Είναι καθόλου στενοχωρημένο αυτό το παιδί; Εάν είναι, χρειάζεται τέσσερις ώρες την εβδομάδα θεραπείας; Μήπως οι συμβιβασμοί της απομάκρυνσής του από τα μαθήματά του και της κοινωνικοποίησης υπερτερούν των πιθανών οφελών της θεραπείας; Και ακόμα κι αν όλα αυτά τα αστέρια ευθυγραμμίζονται, είναι η ψυχανάλυση η κατάλληλη παρέμβαση;
Αλλά η O’Shaughnessy, αντιμετωπίζοντάς με μέσα από τον παραμορφωτικό φακό της θεωρίας της Klein, ποτέ δεν αμφέβαλε για την ανάγκη μου για την προσοχή της. Η θεραπεία; Μια εκτεταμένη περίοδος ψυχανάλυσης, φυσικά. Είναι μια συνταγή που δεν έχω καμία αμφιβολία ότι η O’Shaughnessy έγραψε για όλους τους πελάτες της, ανεξάρτητα από τις διαγνώσεις τους. Οποιοσδήποτε ενήλικας ανάμεσά τους θα μπορούσε να επιλέξει να κάνει αυτή την επένδυση του χρόνου και των χρημάτων του με τους δικούς του όρους – και θα ήταν ελεύθερος να αποχωρήσει εάν επικρατούσε η κοινή λογική του – αλλά αυτές οι πολυτέλειες δεν ήταν διαθέσιμες στα παιδιά.
Στις πρώτες συνεδρίες, συμμετείχα στην ερώτηση της O’Shaughnessy, η οποία συχνά με ρωτούσε: “Τι σκέφτεσαι;” Αυτό που έκανε με τις απαντήσεις μου συχνά μου φαινόταν γελοίο, και γίνομαι όλο και πιο πρόθυμος να το πω. Όπως θυμάται σε ένα από τα δοκίμιά της, της είπα απλά: «Μισώ να μιλάς».
Καθώς προχωρούσε η ανάλυση, κατέληξα να το σκέφτομαι ως μια μορφή κράτησης. Ένιωθα όλο και πιο άβολα στην παρέα της O’Shaughnessy και άρχισα να εμφανίζομαι καθυστερημένος στις συνεδρίες. Μέχρι το τελευταίο έτος, περνούσα πολλές ώρες κάνοντας τα μαθήματά μου, ενώ καθόμουν μισοκρυμμένος πίσω από ένα μεγάλο κουτί παιχνιδιών. Άλλες φορές δραπέτευα σε ένα διπλανό μπάνιο, διαβάζοντας ένα βιβλίο.
Αυτή η συμπεριφορά θα μπορούσε να ενδιαφέρει έναν ψυχολογικά έξυπνο ερευνητή. Αν και η μητέρα μου με είχε αξιολογήσει ως «κανένα πρόβλημα», μέχρι το τρίτο έτος της ανάλυσης κρυβόμουν από την O’Shaughnessy.
Είχε συμβεί κάτι τρομερό στο σπίτι ή στο σχολείο; Ή, ίσως, θα μπορούσε η ίδια η ανάλυση να προκαλεί περισσότερα προβλήματα από όσα έλυνε;
Είναι μια πολυφορεμένη κριτική της ψυχανάλυσης ότι στηρίζεται σε μη διαψεύσιμες πεποιθήσεις – ότι δεν υπάρχει τρόπος να αποδειχθούν ή να διαψευστούν οι θεωρίες πάνω στις οποίες είναι χτισμένη και τα συμπεράσματα στα οποία καταλήγει – και επομένως δεν είναι επιστημονική μέθοδος.
Αλλά σε ένα δοκίμιο με τίτλο «Τι είναι ένα κλινικό γεγονός;» (1994), η O’Shaughnessy επιμένει ότι η αντικειμενικότητα της ψυχανάλυσης διασφαλίζεται από τον αναλυτή που αναλαμβάνει «εποπτεία και συζητήσεις με συναδέλφους». Αυτοί οι συνάδελφοι, ωστόσο, συμμερίζονται ήδη το δόγμα του αναλυτή και αυτό που συζητούν σε κάθε δεδομένη ημέρα θα αποτελείται εξ ολοκλήρου από αυτό που επιλέγει να τους πει στο κοινό ιδίωμα. Ολόκληρη η συντροφιά θα μπορούσε κάλλιστα να είναι ένας κύκλος αστρολόγων.
Ο κλειστός χαρακτήρας αυτής της διαδικασίας είναι εμφανής σε ένα αναμνηστικό σημείωμα για την O’Shaughnessy που δημοσιεύθηκε το 2022 από τη Γερμανίδα ψυχαναλύτρια Gisela Klinckwort. Περιγράφει την O’Shaughnessy να ηγείται μιας τράπεζας συνεδρίου το 2013 που περιελάμβανε συζήτηση για το χρόνο της με τον Leon. Η Klinckwort παρατηρεί: «Ήταν πολύ εντυπωσιακό να βιώνεις πώς η Red παρατήρησε τη συμπεριφορά και την ομιλία του παιδιού, πόσο βαθιά κατάλαβε τον μικρό Leon και τον προσέγγισε με απλά λόγια». «Red», έμαθα, ήταν το παρατσούκλι της O’Shaughnessy μεταξύ των συναδέλφων της, και η Klinckwort, υποψιάζομαι, αποτυπώνει με ακρίβεια τη ζεστασιά της «εποπτείας και των συζητήσεων» που είχε μαζί τους.
Αλλά αυτό που η Klinckwort δεν μπορούσε να γνωρίζει είναι ότι η αφήγηση της O’Shaughnessy για τη σχέση μας είναι σχεδόν εξ ολοκλήρου εφεύρεση της τελευταίας.
Διαβάζοντας τα δοκίμια της O’Shaughnessy ως ενήλικας, βλέπω πώς προσπαθούσε να με χωρέσει στο θεωρητικό της πλαίσιο – μερικές φορές αναθεωρώντας τη θεωρία ώστε να ταιριάζει με τις αλληλεπιδράσεις μας. Αυτό φαίνεται καλύτερα στις εμπλοκές της με το οιδιπόδειο σύμπλεγμα του Σίγκμουντ Φρόιντ. Ο Φρόιντ ισχυρίστηκε ότι όλα τα αγόρια βιώνουν μια αναπτυξιακή φάση στην οποία επιθυμούν τη μητέρα τους και βλέπουν τον πατέρα τους ως σεξουαλικό αντίπαλο.
Αλλά, όπως το προσδιορίζει η O’Shaughnessy στο δοκίμιο «The Invisible Oedipus Complex» (1989), ένα πρόβλημα καραδοκεί: τι συμβαίνει όταν ο πελάτης παρουσιάζει «λίγο ή ακόμα και καθόλου οιδιπόδειο υλικό»; Περιγράφει πώς ο Αυστριακός ψυχαναλυτής Heinz Kohut προτείνει να παραμεριστεί εντελώς το οιδιπόδειο σύμπλεγμα. Αλλά αυτό δεν αρκεί: διακινδυνεύει μια σημαντική απόκλιση από τις βασικές διδασκαλίες του Φρόιντ. Ευτυχώς όμως, η O’Shaughnessy κάνει μια σημαντική ανακάλυψη με τη βοήθεια του Leon. Αντλώντας από την υπόθεσή του Φρόιντ, θεωρεί ότι οι πελάτες μπορούν να έχουν ένα «αόρατο» οιδιπόδειο σύμπλεγμα – με την αορατότητά του να θεωρείται ότι δείχνει όχι ότι είναι άσχετο με τον πελάτη, αλλά τόσο κεντρικό και έντονο ώστε να είναι η κυρίαρχη δύναμη που δρα στην ψυχική του ζωή.
Με αυτό, η O’Shaughnessy έχει επιτύχει ένα μεγάλο κατόρθωμα: για τους ψυχαναλυτές που αναρωτιούνται αν το οιδιπόδειο σύμπλεγμα είναι καθολικό, όπως ισχυρίστηκε ο Φρόιντ, μπορούν να καθησυχάσουν τον εαυτό τους ότι είτε η παρουσία είτε η απουσία «οιδιπόδειου υλικού» είναι απόδειξη της ύπαρξής του.
Η θεωρία ισχύει, και υπάρχει επίσης μια πολλά υποσχόμενη νέα λεωφόρος θεραπευτικής εργασίας για εξερεύνηση. Όλοι οι δρόμοι οδηγούν σε ανάλυση.
Η βαριά αίσθηση της δικής της σημασίας την οδήγησε να αφαιρέσει από τη ζωή μου κάθε νόημα πέρα από κάθε ανάλυση.
Με τα κριτήρια για το «οιδιπόδειο υλικό» να επεκτείνονται ώστε να περιλαμβάνουν τόσο ορατά όσο και αόρατα σημάδια, η O’Shaughnessy αρχίζει να το ανιχνεύει σχεδόν σε κάθε αλληλεπίδραση με τον Leon. Ένα γεγονός που υπερτονίζει είναι ότι, για τους πρώτους οκτώ μήνες των συνεδριών, επέλεξα να καθίσω σε ένα μικρό παγκάκι ανάμεσα σε δύο μαξιλάρια. Αν η μνήμη μου δεν με απατά, κάθισα εκεί επειδή ο πάγκος ήταν κοντά στην πόρτα και ήταν αρκετά άνετος για 50 λεπτά. Αλλά η O’Shaughnessy είχε χαλυβδωθεί ενάντια σε τέτοιες κοινότοπες σκέψεις. «Τα μαξιλάρια του Leon», είναι πεπεισμένη, «είναι αποσεξουαλικοποιημένοι γονείς τους οποίους κρατά χωριστά και γύρω από τον εαυτό του – τα άνετα υπολείμματα από τα οποία τρομακτικά στοιχεία έχουν εκδιωχθεί στο πάτωμα και την πόρτα».
Αξίζει να αναρωτηθούμε πώς η O’Shaughnessy θα μπορούσε να φτάσει σε αυτό το συμπέρασμα και τα διακοσμητικά του – το πέος, οι όρχεις, το στόμα και ο κόλπος που λέγεται ότι αιωρούνταν μπροστά στον Leon σαν το στιλέτο του Macbeth. Σε κανένα σημείο δεν είναι ξεκάθαρο ότι της είπα ότι μπορούσα να δω αυτά τα πράγματα. Θα με εξέπληττε αν το έκανα, δεδομένου ότι το «στόμα» ήταν η μόνη από αυτές τις λέξεις στο λεξιλόγιό μου στα 11. Αυτό που έχουμε εδώ είναι προβολές, όχι από το ασυνείδητο του Λέον, αλλά από την ετοιμόρροπη αποθήκη της Κλαινικής θεωρίας.
Μια ιδιαίτερα απειλητική διάσταση του χρόνου που πέρασα με την O’Shaughnessy ήταν ο ύπουλος τρόπος με τον οποίο προσπάθησε να τοποθετηθεί ανάμεσα σε μένα και τους γονείς μου. Χρειάζεται αρκετή αυτοπεποίθηση για να επιχειρήσει κανείς κάτι τέτοιο, αλλά στην περίπτωσή της αδειοδοτήθηκε από την βασική ψυχαναλυτική έννοια της μεταβίβασης. Στη μεταβίβαση, ο πελάτης θεωρείται ότι εμποτίζει τον θεραπευτή με ανεπίλυτα συναισθήματα από την παιδική ηλικία. Κατά συνέπεια, η O’Shaughnessy ισχυρίζεται ότι την έβλεπα συχνά ως μητέρα μου. Γράφει ότι ο Leon ήθελε «να απομακρυνθεί από τον πατέρα, να βρεθω πιο κοντά του [στον Leon] και να τον καλοπιάσω με ερωτήσεις, όχι μόνο όταν ήταν ανήσυχος και χρειαζόταν να το κάνω, αλλά και όταν ήταν εχθρικός και επέλεξε να μην σχετίζεται μαζί μου». Αυτές οι αντίθετες καταστάσεις, η υποτιθέμενη λαχτάρα μου για εγγύτητα και η επιθυμία μου για απόσταση, παρουσιάζονται και οι δύο ως αποδεικτικά στοιχεία για να υποστηρίξουν την προτιμώμενη πορεία δράσης της.
Η βαριά αίσθηση της O’Shaughnessy για τη δική της σημασία την οδήγησε να αφαιρέσει από τη ζωή μου κάθε νόημα πέρα από κάθε ανάλυση, με την ίδια να δηλώνει ότι «το κενό μεταξύ των συνεδριών ή τα σαββατοκύριακα δεν υπήρχε για [τον Leon]». Σε μια περίπτωση, περιγράφει ότι σοκαρίστηκα τόσο πολύ από την προοπτική ενός Σαββατοκύριακου μακριά της που «κλώτσησα βίαια προς την κατεύθυνσή [της] και έκανα μια αγενή χειρονομία “πάνω σου”». Καθώς αποκρύπτει το ξέσπασμα, αυτό ήταν πραγματικά μια επίθεση στην «έγκυο μητέρα», περιμένοντας ένα άλλο παιδί που θα έπαιρνε την προσοχή μακριά από μένα.
Αλλά τα Σαββατοκύριακα μου ήταν σημαντικά για μένα ακριβώς επειδή μετρούσαν ως χρόνος μακριά από αυτόν τον μονομανή. Και η αγενής χειρονομία μου, αν και δεν είμαι περήφανος γι’ αυτό, απευθυνόταν σε εκείνη.
Η σχέση της μαζί μου μπορεί να θεωρηθεί ως ένα παράδειγμα αυτού που οι ψυχαναλυτές αποκαλούν αντιμεταβίβαση, αλλά είναι καλύτερα να θεωρηθεί ως μια ψευδαίσθηση συνάφειας. Για να υπογραμμίσει την έλλειψη ενδιαφέροντος μου για τον έξω κόσμο, η O’Shaughnessy δηλώνει ότι «δεν προσπάθησα στο σπίτι ή στο σχολείο». Αλλά το έκανα, όπως θα μπορούσε κανείς να σταχυολογήσει ακόμη και από την ανάγνωση των δοκιμίων της, τα οποία περιέχουν αναφορές στο ότι έκανα την εργασία μου στις συνεδρίες. Παρ ‘όλα αυτά, επέμενε να το βλέπει μόνο ως ένα τέχνασμα για να τραβήξω την προσοχή της και όχι ως αυτό που ήταν: η προσπάθειά μου να αγκυροβολήσω στον κόσμο έξω από τις συνεδρίες της, κάτι που ήταν πολύ πιο σημαντικό για μένα από αυτό που φανταζόταν να συμβαίνει στο playroom της.
Αν λαχταρούσα την προσοχή της O’Shaughnessy, γιατί τελείωσαν οι συνεδρίες; Παραδέχεται ότι τερμάτισα μονομερώς την ανάλυση στην ηλικία των 13 ετών, αλλά δυσκολεύεται να συμβιβαστεί με την πεποίθησή της ότι δεν είχα καμία ουσιαστική ζωή πέρα από αυτήν. Μπαίνει σε μια περίπλοκη ιστορία ενός παιδιού που θέλει απεγνωσμένα να συνεχίσει τη θεραπεία. Σε αυτό που ήταν κατά την καταμέτρηση της 15ης συνόδου από την τελευταία, η Leon φέρνει ένα κουτί χυμού φρούτων στο οποίο οι λέξεις «δεκαπέντε δωρεάν έξτρα» είναι τυπωμένες με κεφαλαία γράμματα. Λέγεται ότι είναι τόσο ανήσυχος για την απώλεια της θεραπεύτριάς του και απελπισμένος για κάτι περισσότερο (κάτι «επιπλέον») από αυτήν που βγάζει αυτά τα συναισθήματα στο κουτί. Έχοντας ρουφήξει τις τελευταίες σταγόνες του, ο Leon το εκσφενδονίζει στο δωμάτιο στον κάδο πριν καταρρεύσει σε έναν απίθανο υπνάκο: «Μου μεταδίδει απολύτως πόνο και άγχος. Και ξαφνικά αποκοιμιέται – είναι τόσο ανυπόφορο». Αν αυτό δεν είναι εντελώς μια σύγχυση από την πλευρά της O’Shaughnessy, ο κόκκος της αλήθειας είναι ότι ήμουν τελικά εξοργισμένος και έτοιμος να πετάξω πράγματα.
Το μόνο σημείο στο οποίο ο O’Shaughnessy και εγώ συμφωνούμε είναι το πόσο λίγο πέτυχε η ψυχανάλυση. Στο ‘What Is a Clinical Fact?’, σχολιάζει σε μία συνεδρία:
“Τώρα, γράφοντας αυτό το άρθρο, βλέπω την απελπισία μου όταν αντιμετωπίζω την αμυνόμενη, διχασμένη κατάσταση του Leon και την αίσθηση ότι πρέπει απλώς να την υπομείνω, καθώς είναι πολύ πιθανό να προέρχεται από την αίσθηση της αποτυχίας μου ως αναλυτής με τον Leon – τόσο περιορισμένο [ήταν] το θεραπευτικό μου αποτέλεσμα.”
Αλλά έχοντας παρατηρήσει το φτωχό αποτέλεσμα, νοιάζεται μόνο για το πώς αντέχει το δικό της αίσθημα απελπισίας και το σθένος που χρειαζόταν για να το υπομείνει. Δεν το θεωρεί σε σχέση με μένα, που πέρασα τόσο μακρύ, δυσάρεστο χρόνο μαζί της. Γενικότερα, είναι σχεδόν εντελώς αδιάφορη για το τι θα μπορούσα να έχω αποκομίσει από αυτά τα θλιβερά χρόνια. Τα δοκίμιά της δεν παρέχουν καμία ένδειξη για το τι ήθελε να πετύχω στις συνεδρίες και το ερώτημα αν κατάφερα να περάσω μέσα από το αόρατο οιδιπόδειο σύμπλεγμα έμεινε αναπάντητο στην εργασία της σχετικά με αυτό το θέμα.
Η μόνη έκφραση περιέργειας της O’Shaughnessy για μένα εμφανίζεται σε ένα σύντομο τμήμα μιας εργασίας με τίτλο «On Gratitude» (2008), στην οποία προσφέρει μια πληρέστερη περιγραφή της πρώτης μας συνεδρίας. Θυμάται την επιστροφή μου στο τέλος για να πω: “Ευχαριστώ. Ευχαριστώ. Σας ευχαριστώ». Ρωτάει: “Για τι με ευχαριστούσε ο Leon;” Η απάντηση είναι απλή: ήμουν ένα ευγενικό 11χρονο παιδί που μεγάλωσε για να ευχαριστήσει τους ενήλικες με εξουσία. Αλλά η O’Shaughnessy προτίμησε, όπως πάντα, να επινοήσει μια ιδιοτελή εξήγηση: «Νομίζω ότι ήταν για να αντιμετωπίσει την ψυχική του πραγματικότητα, για προσοχή και ερμηνεία».
Ήμουν, γράφει: ευγνώμων επίσης που σε αυτή τη νέα περίσταση μιας ψυχαναλυτικής συνεδρίας, όταν με άφησε να δω την κατάθλιψη, τον φόβο, τις εκκλήσεις του να λυπηθώ απαλά, θα μπορούσα … Γνωρίστε τα συναισθήματά του και μιλήστε απλά γι ‘αυτά. Δηλαδή, νομίζω ότι μου ήταν ευγνώμων που έκανα τη δουλειά μου.
Τίποτα από αυτά δεν είναι αλήθεια. Μια καλύτερη ερώτηση – που θα μπορούσε ενδεχομένως να έχει πλήξει την τρομερή πανοπλία της – θα ήταν γιατί δεν την ευχαρίστησα ποτέ ξανά. Μπορούσε να με αντιληφθεί μόνο ως ένα τέχνασμα για να παίξει με τις ήδη σταθερές ιδέες της
Διαβάζοντας την αφήγηση της O’Shaughnessy για τον χρόνο που περάσαμε μαζί όλα αυτά τα χρόνια αργότερα, εντυπωσιάζομαι από το πόσο με αντιπαθούσε.
Πολλές φορές περιγράφει αυτά που λέω και κάνω είτε ως άσχημα είτε ως σκληρά. Χαρακτηρίζομαι ως μεμψίμοιρος, χειριστικός και (παραδόξως) άμορφος. Αυτό είναι εικασίες εκ μέρους μου, αλλά ένας λόγος για τη δυσαρέσκειά της φαίνεται να είναι ότι δεν ήταν συνηθισμένη στην κριτική. Τα μνημόσυνα που έγραψαν οι συνάδελφοί της μετά το θάνατό της είναι φυσικά στοργικά, αλλά δείχνουν επίσης ότι δεν έλαβε πολλά με τον τρόπο της διαφωνίας ή της αντίστασης. Και όμως υπήρξα, από την ηλικία των 11 ετών, προσφέροντάς της και τα δύο, με αυξανόμενη συχνότητα, κατά τη διάρκεια τριών ετών. Η O’Shaughnessy είναι πολύ επιλεκτική σχετικά με το πόσα από αυτά να αποκαλύψει στα δοκίμιά της. Αλλά φυσικά το ήξερε και προφανώς δεν το εκτίμησε.
Πώς αισθάνομαι που έχω συναντήσει μια άγρια διαστρέβλωση του πρώιμου εαυτού μου; Περνάω ένα μέρος της επαγγελματικής μου ζωής διαβάζοντας άρθρα περιοδικών. Η συνάντηση με την περιγραφή της O’Shaughnessy για μένα σε τρεις από αυτές ήταν μοναδικά εκπληκτική. Η έκπληξη σταδιακά έδωσε τη θέση της σε μια αίσθηση παραβίασης, που προερχόταν από την επίμονη αίσθηση της αναλύτριας ότι της ανήκε μέρος της ζωής μου και μπορούσε να το μοιραστεί με άλλους όπως ήθελε.
Όταν έγραφα αυτό το κομμάτι, βρήκα μια συνέντευξη βίντεο μαζί της που ηχογραφήθηκε κάποια στιγμή γύρω στο 2015. Σε αυτό κάνει περιστασιακή αναφορά στον «νεαρό μου Leon». Αυτό το ιδιοκτησιακό σχόλιο – που έγινε πάνω από ένα τέταρτο του αιώνα μετά την τελευταία φορά που με είδε – μου φαίνεται τώρα σαν απόπειρα απαγωγής. Τόσο στην ουσία όσο και στην επίδρασή του, συλλαμβάνει την ουσία της σχέσης μας.
Τα δοκίμια της O’Shaughnessy απεικονίζουν την ανθρώπινη ευαισθησία στην κατήχηση και τη δυνατότητα του δόγματος να υπερισχύει των ιδεών της κοινής λογικής σχετικά με το τι είναι λογικό στις σχέσεις με άλλους ανθρώπους – συμπεριλαμβανομένων, φυσικά, των παιδιών. Απεικονίζουν επίσης την επικίνδυνη τάση των εσωστρεφών και αυτορυθμιζόμενων κοινοτήτων να σφάλλουν και να βλάπτουν.
Το σύστημα πεποιθήσεων της Melanie Klein, η οποία δίδαξε ότι τα «παρανοϊκά-σχιζοειδή» βρέφη στο στήθος στοχεύουν να δαγκώσουν τα κόπρανα, τα άλλα μωρά και το πατρικό πέος που υποτίθεται ότι βρίσκεται μέσα, είναι περισσότερο από συνήθως ικανό να αποδώσει θεραπευτική τρέλα. Ωστόσο, το πρόβλημα υπερβαίνει οποιοδήποτε σύνολο αρχών.
Η επιτυχής ψυχοθεραπεία απαιτεί, πάνω απ ‘όλα, ότι ο θεραπευτής συντονίζεται με το άλλο άτομο στο δωμάτιο. Κάθε σύνολο προϋποθέσεων αποτελεί πιθανό εμπόδιο σε αυτό το έργο.
Αν η O’Shaughnessy σπατάλησε μέρος της παιδικής μου ηλικίας για τρία απογοητευτικά χρόνια, δεν ήταν επειδή σκόπευε να το κάνει, αλλά επειδή μπορούσε να με αντιληφθεί μόνο ως ένα τέχνασμα για να παίξει με ήδη σταθερές ιδέες. Με κάποιο αμυδρό τρόπο, κατάλαβα αυτό το σημείο από την αρχή, αντιστάθηκα και έτσι γλίτωσα από πιο μόνιμη βλάβη.
Michael Bacon is senior lecturer in political theory at Royal Holloway, University of London. He has published two books on pragmatism, and is currently writing a monograph about Ralph Waldo Emerson – AEON
Art: Orange and Yellow by Mark Rothko
Μτφ – Προσαρμογή: K. Μπλέτσος