Ψηφιακές οικογενειακές μνήμες
Μέσα στο πολύπλοκο (complex) κοινωνικό- οικονομικό και τεχνολογικό πλαίσιο της μεταμοντερνικότητας η “θεωρία του δράστη-δικτύου” (Actor-Network Theory ή ANT), που θεμελιώθηκε την δεκαετία του 1980 από την ομάδα των Callon, Latour και Law, αποτελεί μια ενδιαφέρουσα προσέγγιση στην Κοινωνιολογική μελέτη της επιστήμης και της τεχνολογίας.
Σύμφωνα με την προσέγγιση αυτή, η (κοινωνική) κατασκευή τόσο των επιστημονικών γεγονότων (facts) όσο και των τεχνολογικών δημιουργημάτων (artefacts) πραγματοποιείται σ’ ένα δίκτυο δραστών, που μπορούν να είναι είτε άνθρωποι (άτομα ή ομάδες) αλλά ακόμη και μη ανθρώποι, όπως, μηχανές, υπολογιστές, εργαστήρια, βιβλιοθήκες κλπ. Ένα νόμισμα σαν ένα κομμάτι μέταλλο είναι ένας παράγοντας (actant). Μέσα όμως στο πλαίσιο της βασισμένης στο χρήμα οικονομίας, εκπροσωπεί ένα σταθερό μέτρο αξίας και μηχανισμό συναλλαγής και μετατρέπεται σε δράστη (actor) (Latour, 2005).
Οι δράστες έχουν μια ανεξάρτητη πραγματικότητα έξω από την τοποθέτηση που τους μετατρέπει σε δράστες που κάνουν συγκεκριμένες ενέργειες. Για παράδειγμα το μαχαίρι κόβει κρέας ή το σφυρί καρφώνει ένα καρφί στον τοίχο. Αυτά είναι χαρακτηριστικά που φέρουν οι συγκεκριμένοι παράγοντες (actants). Εμείς μπορούμε να καρφώσουμε ένα καρφί στον τοίχο χρησιμοποιώντας το σφυρί ή χωρίς αυτό, όπως μπορούμε να κόψουμε κρέας με το μαχαίρι ή χωρίς το μαχαίρι, ακόμη σε μια πιο εξεζητημένη εκδοχή του παραδείγματος, μπορούμε να βγούμε στη στάση του λεωφορείου φορώντας τα ρούχα μας ή εντελώς γυμνοί.
Ανεξάρτητα από τις επιλογές μας οι συγκεκριμένοι παράγοντες θα μεταμορφωθούν σε δράστες μονάχα όταν πάψουν να ενδιαφέρουν την μοναχικότητα μας και πάρουν θέση στην αρένα των κοινωνικών δράσεων. Από εκείνη τη στιγμή αποκτούν σημασία και για τα άλλα μέλη της κοινωνίας και μεταμορφώνονται σε δράστες, οι οποίοι περιμένουν τη στιγμή της σχηματοποίησης τους (Latour, 2005).
Σύμφωνα με την θεωρία της ΑΝΤ οι ηλεκτρονικοί υπολογιστές ως σύνολα ηλεκτρικών κυκλωμάτων (hardware) και κειμενικών δεδομένων (software) δεν είναι παρά actants, οι οποίοι θα μετατραπούν σε κοινωνικούς δράστες (σε σημαίνοντα δηλαδή της οικογενειακής ιστορίας) μόλις ενταχθούν, στο πολύπλοκο σχεσιακό οικογενειακό γαϊτανάκι. Ως υπερκείμενα κοινωνικών νοηματοδοτήσεων, ως φορείς μνήμης και ως σύμβολα στο διευρυμένο συλλογικό- συμβολικό σύστημα των οικογενειακών αναπαραστάσεων, σημασιοδοτούνται θετικά και αποκτούν φυσική υπόσταση. Πλαι στα οικογενειακά φωτογραφικά άλμπουμ, τους μέχρι πρότινος θεματοφύλακες των αναμνήσεων, τοποθετούνται ατέλειωτα bytes μνήμης, ψηφιακά ίχνη της οικογενειακής ιστορίας, που εκτείνουν την οικογενειακή αφήγηση στο δυνητικό χωροχρονικό άπειρο.
Έτσι λοιπόν οι σημαντικές οικογενειακές στιγμές δεν είναι πια κλεισμένες σε βιβλιοθήκες και συρτάρια, δεν στοιβάζονται σε πατάρια ή σε υγρά υπόγεια. Οι στίξεις του οικογενειακού μύθου, ανεβαίνουν (upload) στο σύννεφο (cloud) και γίνονται κοινό κτήμα της αχανούς ιστορίας που εξυφαίνεται καθημερινά στους ιστότοπους της κοινωνικής δικτύωσης.
Το περιορισμένο μικρό σύστημα των δικών (Κατάκη, 1984) μπορεί πλέον να συμπεριλάβει (στη δυνητική του διάσταση) την ολότητα (global), μέσα από μια αδιανόητη κατάλυση των κύκλων που μέχρι πρότινος όριζαν την οικογενειακή περιοχή αλληλεπίδρασης. Τούτη η ασύλληπτη ταχύτητα στην αλλαγή των επιπέδων αναφοράς (micro-meso-exo-global) προκαλεί την ταχεία αποσύνδεση των εννοιών του χώρου, του χρόνου, της παρουσίας, κι αυτής ακόμη της ύπαρξης. Όλα όσα υπήρξαν για αιώνες οι σταθερές της πραγματικότητας τίθεται εκ νέου σε διαπραγμάτευση. Τα μαύρα κουτία των παρελθόντων διευθετήσεων ανοίγουν εκ νέου σε καινοφανείς λόγους (discourses) και επαναδιευθετήσεις, σε προσωρινές και κατά βάση ασταθείς βεβαιότητες, που αναδεύονται στη συνεχή αναδυτική δυναμική των σχέσεων και του χώρου. Το πολύπλοκο τούτο κουβάρι σκέψεων και μνημών, υλικών και αΰλων, ανθρώπων, υλικών και συμβόλων, θα βρει μέσα στην αυτοποιητική του φύση την κατάσταση της Αριστοτελικής εντελέχειας, για να αναδείξει τις νέες κανονικότητες και την τάξη μέσα από το χάος.
Αναφορές
Κατάκη, Χ.(1984). Οι τρεις ταυτότητες της Ελληνικής Οικογένειας. Ελληνικά Γράμματα.
Latour,B. (2005) Reassembling the Social: An Introduction to Actor-Network-Theory. Oxford:. Oxford University Press.
Latour, B. Woolgar,S.(1979) Laboratory Life: The Social Construction of Scientific Facts. London, Sage.
Law, J. (1992). Notes on the Theory of the Actor Network: Ordering, Strategy and Heterogeneity, published by the Centre for Science Studies, Lancaster University.
(2009). Norbert Wiener's Cybernetic Theory - University of Colorado Boulder. Retrieved December 12, 2013, from http://www.colorado.edu/communication/meta-discourses/Papers/App_Papers/McGarry.htm.
Ιστοσελίδες
Lancaster LA1 4YN, www.lancs.ac.uk/fass/sociology/papers/ law - notes -on-ant.pdf (acceced on 14/09/09 )
Συμπτωματολογία της Νευρικής Ανορεξίας
Η έναρξη των φαινομένων ψυχογενούς ανορεξίας εμφανίζεται συνήθως στις ηλικίες μεταξύ 10 και 18. Ασθενείς εκτός του ηλικιακού αυτού φάσματος δεν αποτελούν τυπικές περιπτώσεις και οι διαγνώσεις θα πρέπει να εξετάζονται προσεκτικά. Μερικοί ασθενείς έτρωγαν επιλεκτικά ή είχαν δυσπεπτικά προβλήματα, πριν ακόμη από την ηλικία των 10.
Ως επί το πλείστον, η πρακτική της αποκλίνουσας αυτής συμπεριφοράς, που ως στόχο έχει την απώλεια βάρους, ακολουθείται κρυφά. Οι άρρωστοι με ψυχογενή ανορεξία αρνούνται συνήθως να γευματίσουν με τις οικογένειές τους ή σε δημόσιους χώρους. Χάνουν βάρος, μειώνοντας δραστικά την πρόσληψη τροφής, ή μειώνοντας δυσανάλογα τις πλούσιες τροφές σε υδατάνθρακες και λίπη.
Δυστυχώς, ο όρος "ανορεξία", που σημαίνει απώλεια της όρεξης, είναι παραπλανητικός, διότι η απώλεια όρεξης είναι κατά κανόνα σπάνια μέχρι τα προχωρημένα στάδια της διαταραχής. Ενδείξεις ότι οι ασθενείς σκέπτονται συνεχώς την τροφή, αποτελούν το πάθος τους για συλλογή συνταγών παρασκευή περίπλοκων γευμάτων για άλλους.
Μερικοί ασθενείς δεν μπορούν να αντεπεξέρχονται συνέχεια στην εκούσια αυτοδέσμευση για περιορισμό της πρόσληψης τροφής και έτσι έχουν επεισόδια υπερφαγίας. Αυτά τα επεισόδια λαμβάνουν χώρα κατά κανόνα κρυφά και συνήθως τη νύκτα. Προκλητοί έμετοι συχνά ακολουθούν τα επεισόδια υπερφαγίας. Οι άρρωστοι κάνουν κατάχρηση υπακτικών και διουρητικών ακόμη προκειμένου να χάσουν βάρος. Κάποιες τελετουργικές ασκήσεις, η ποδηλασία, το περπάτημα, το τροχαδάκι και το τρέξιμο όλα σε υπερβολικό βαθμό αποτελούν συνήθεις δραστηριότητες (KaplanandSadocks, 2000 σ. 1003).1
Οι ασθενείς με τη διαταραχή δηλώνουν περίεργη συμπεριφορά σε σχέση με το φαγητό. Κρύβουν παντού στο σπίτι φαγώσιμα και κουβαλάνε πολλές καραμέλες στις τσέπες και τις τσάντες τους. Ενώ τρώνε, προσπαθούν να βάλουν το φαγητό στις πετσέτες τους ή να το κρύψουν στην τσέπη τους. Τεμαχίζουν το κρέας τους μικρά κομμάτια και διαθέτουν πολύ χρόνο τακτοποιώντας τα κομμάτια-του φαγητού τους στο πιάτο τους. Εάν τους εκτεθεί αυτή η περίεργη συμπεριφορά, οι άρρωστοι συχνά απορρίπτουν ότι είναι περίεργη ή αρνούνται κατηγορηματικά να το συζητήσουν.
Σε όλους τους ανθρώπους που πάσχουν απο νευρική ανορεξία, υπάρχει ένας έντονος φόβος μήπως αποκτήσουν βάρος και γίνουν παχύσαρκοι, φόβος ο οποίος αναμφίβολα είναι συνυπεύθυνος για την έλλειψη ενδιαφέροντος για θεραπεία (και ακόμη, στην αντίσταση σε αυτήν).
Άλλα ψυχιατρικά συμπτώματα της ψυχογενούς ανορεξίας που αναφέρονται συχνότερα στη βιβλιογραφία είναι η ιδεοψυχαναγκαστική συμπεριφορά, κατάθλιψη και άγχος. Οι ασθενείς έχουν την τάση να είναι άκαμπτοι και τελειοθηρικοί. Σωματικά συμπτώματα είναι συνηθισμένα, ιδιαίτερα επιγαστρική δυσφορία. Είναι συχνές οι ψυχαναγκαστικές κλοπές, συνήθως καραμελών και υπακτικών, αλλά σποραδικά ρούχων και άλλων αντικειμένων. (οπ. σ. 1004)
Οι πάσχοντες από τη διαταραχή εμφανίζουν συχνά ελλιπή σεξουαλική προσαρμογή. Πολλοί έφηβοι με ψυχογενή ανορεξία χαρακτηρίζονται από καθυστερημένη ψυχοκοινωνική σεξουαλική ανάπτυξη, ενώ στους ενηλίκους η έναρξη της νόσου συνοδεύεται συχνά από μείωση των ερωτικών τους ενδιαφερόντων.
Έχει σημανθεί και μία μικρή (έως και σπάνια) μερίδα ασθενών στα» οποίων το προνοσηρό ιστορικό αναφέρεται μία χωρίς αναστολές σεξουαλική συμπεριφορά ή χρήση ουσιών (ή και τα δύο) και οι οποίοι δεν παρουσιάζουν μείωση του σεξουαλικού τους ενδιαφέροντος μετά από την εκδήλωση της διαταραχής. Οι ασθενείς συνήθως εμφανίζονται στο γιατρό όταν τα αποτελέσματα της νόσου έχουν γίνει εμφανή. Καθώς η απώλεια βάρους παίρνει σοβαρές διαστάσεις, εμφανίζονται σωματικά σημεία όπως υποθερμία (μέχρι και 35° C), οίδημα, βραδυκαρδία.
Μπλέτσος Κωνσταντίνος
Ψυχολόγος Msc- Phd (cand)
Eπιστημονικός συνεργάτης ΕΚΔΔ