Τι είναι η Συστημική Θεραπεία Ζεύγους;
Η συστημική θεραπεία ζεύγους είναι μια μορφή ψυχοθεραπείας που προέρχεται από τη συστημική θεώρηση. Βασική της αρχή είναι ότι το ζευγάρι θεωρείται ως ένα ενιαίο σύστημα (ένα «σύμπλεγμα»), με δικούς του κανόνες, δομές και τρόποι λειτουργίας, και όχι απλά ως δύο ξεχωριστοί άνθρωποι.
Κεντρική ιδέα είναι ότι τα προβλήματα δεν ανήκουν σε έναν μόνο σύντροφο, αλλά εκφράζονται και διατηρούνται μέσα στη δυναμική της σχέσης. Ο θεραπευτής δεν επικεντρώνεται στο “ποιος φταίει” αλλά στο “πώς το σύστημα του ζευγαριού λειτουργεί και τι μοτίβα επαναλαμβάνονται και δημιουργούν δυσφορία”.
Βασικές Αρχές και Έννοιες
Ο θεραπευτής χρησιμοποιεί μια σειρά από έννοιες για να κατανοήσει και να επεμβεί στο σύστημα:
Αλληλεπίδραση και Κυκλικότητα: Αντί να ψάχνει για γραμμική αιτία-αποτέλεσμα (π.χ. “αυτός φέρεται έτσι, γι’ αυτό εκείνη αντιδρά έτσι”), η συστημική θεώρηση κοιτάζει κυκλικά μοτίβα. Κάθε συμπεριφορά είναι ταυτόχρονα αίτιο και αποτέλεσμα. Δημιουργείται ένας κύκλος αλληλεπίδρασης που ενισχύει τον εαυτό του (π.χ. Κριτική -> Αμυντικότητα -> Περισσότερη Κριτική -> Απομάκρυνση).
Σύνοψη (Triangulation): Μερικές φορές, ένα ανεπίλυτο ζήτημα μεταφέρεται σε ένα τρίτο πρόσωπο (π.χ. ένα παιδί, έναν συγγενή) ή αντικείμενο (η δουλειά, το κινητό). Η θεραπευτική διαδικασία βοηθά το ζευγάρι να αναγνωρίσει αυτό το μοτίβο και να επανέλθει στην άμεση επικοινωνία μεταξύ τους.
Επικοινωνία: Αναλύει τους τρόπους επικοινωνίας του ζευγαριού (λεγόμενα και μη λεγόμενα) και βοηθά στη δημιουργία πιο υγιών μοτίβων.
Πιστώσεις και Θέσεις: Οι συμβουλευτές ζευγαριών συχνά αναθέτουν στους συντρόφους συγκεκριμένους ρόλους (“αυτός είναι ο ψυχρός”, “αυτή είναι η δραστήρια”). Η θεραπευτική διαδικασία προσπαθεί να “ξεπαγώσει” αυτές τις θέσεις και να δείξει ότι οι συμπεριφορές είναι προϊόν της αλληλεπίδρασης.
Ιστορία και Μετάδοση: Εξετάζει πώς τα μοντέλα σχέσεων από τις οικογένειες προέλευσης του καθενός (γονείς, παππούδες) επηρεάζουν τις προσδοκίες και τη συμπεριφορά τους στο τρέχον ζευγάρι.
Πώς Λειτουργεί μια Συνεδρία; Τι να Περιμένει ένα Ζευγάρι;
Ο θεραπευτής είναι ενεργός και κατευθυντικός. Δεν είναι απλά ένας ακροατής. Θα κάνει ερωτήσεις, θα προτείνει πειράματα, θα δώσει “εργασία για το σπίτι”.
Κοιτάζει τη δυναμική, όχι τα άτομα. Οι ερωτήσεις απευθύνονται και στους δύο και έχουν σκοπό να αναδείξουν το μοτίβο (π.χ. “Πότε ακριβώς ο ένας αποσύρεται και τι κάνει ο άλλος τότε;”).
Χρησιμοποιεί τεχνικές όπως:
Κυκλικές ερωτήσεις: Για να φανεί η αλληλεπίδραση (π.χ. “Κύριε Α, τι πιστεύετε ότι νιώθει η σύζυγός σας όταν φεύγετε από το δωμάτιο κατά τη διάρκεια ενός καβγά;”)
Θετικά αναγνωριστικά (Reframing): Επαναπροσδιορίζει μια αρνητική συμπεριφορά με ένα πιο θετικό πρίσμα για να αλλάξει την αντίληψη (π.χ. το “ελέγχει” μπορεί να επαναπροσδιοριστεί ως “νοιάζεται υπερβολικά και αγχώνεται”).
Συσχετισμός γενεαλογικού δέντρου: Για να εντοπίσει επαναλαμβανόμενα μοτίβα στις οικογένειες προέλευσης.
Συσχετισμός οικογενειακών συστημάτων: Μια πιο προχωρημένη τεχνική που εστιάζει στις “παραδομένες” πιστώσεις και τις “εξαιρέσεις” μέσα στο οικογενειακό σύστημα.
Σε Ποια Ζητήματα Μπορεί να Βοηθήσει;
Επικοινωνιακά προβλήματα (συνεχείς καβγάδες, σιωπές)
Προβλήματα εμπιστοσύνης (π.χ. μετά από υποτιθέμενη ή πραγματική απιστία)
Διαφορετικές ανάγκες σε συναισθηματική επαφή και εγγύτητα
Διαχείριση συγκρούσεων με τις οικογένειες προέλευσης
Προετοιμασία για γάμο ή από κοινού διαβίωση
Ανασφάλειες και ζήλια
Δυσκολίες στη σεξουαλική ζωή
Αποδοχή μεγάλων αλλαγών (γέννηση παιδιού, συνταξιοδότηση, απώλεια)
Η συστημική θεραπεία ζεύγους μπορεί να μην είναι η καλύτερη αρχική επιλογή σε περιπτώσεις όπου:
Υπάρχει ενεργή βίαιη συμπεριφορά εντός της σχέσης. Η προτεραιότητα τότε είναι η ασφάλεια του θύματος.
Ένας από τους δύο έχει σοβαρό και μη θεραπευμένο ψυχιατρικό διαταραχή (π.χ. σοβαρή κατάθλιψη, ψύχωση) που εμποδίζει τη συμμετοχή στη θεραπεία.
Ένας από τους δύο έχει ήδη αποφασίσει να τερματίσει τη σχέση και έρχεται μόνο για να “το κλείσει” επίσημα, χωρίς πραγματική δέσμευση στη θεραπεία.
Συμπέρασμα
Η συστημική θεραπεία ζεύγους προσφέρει έναν ισχυρό φακό για να δει κανείς τα προβλήματα μιας σχέσης όχι ως ελαττώματα ατόμων, αλλά ως δυσλειτουργικά μοτίβα που μπορούν να αναγνωριστούν και να αλλάξουν. Είναι μια διαδικασία που δυναμώνει και τους δύο συντρόφους να γίνουν συν-δημιουργοί μιας πιο υγιούς και ικανοποιητικής σχέσης, εστιάζοντας στη συνεργασία και όχι στην εύρεση του “φταίξιμο
