Η πραγματικότητα του διαδικτύου

Το διαδίκτυο αποτελεί πλέον μια πραγματικότητα τόσο “πραγματική”, όσο το αυτοκίνητο ή η τηλεόραση. Το ερώτημα επομένως αν κάποιος είναι υπέρ ή ενάντια στη χρήση του είναι πιθανότατα πλέον, άνευ αντικειμένου.
Καθημερινά βρισκόμαστε on line για να επικοινωνήσουμε, να μάθουμε, να εργαστούμε και να διασκεδάσουμε, ενώ λέξεις όπως το facebook ή το twitter και το you tube έχουν μπει για τα καλά στο λεξιλόγιο μας .
Οι εικονικοί κόσμοι του διαδικτύου αποτέλεσαν πεδίο έντονης διαμάχης μεταξύ των επιστημόνων, για το εάν και κατά πόσο είναι πραγματικοί. Ο Levy (1997) το έθεσε πολύ καθαρά “Το διαδίκτυο είναι τόσο πραγματικό, όσο και οι συνέπειες που παράγει..”

Στατιστικά χρήσης διαδικτύου στην Ελλάδα

Oι χρήστες του διαδικτύου στην Ελλάδα ενέρχονται σε 4.970.700 (48% του συνολικού πληθυσμού) και παρουσιάζουν μια αύξηση 397% την τελευταία δεκαετία.*
Οι έφηβοι είναι χρήστες του διάδικτυου σε πολύ μεγαλύτερο ποσοστό απο άλλες ηλικιακές ομάδες.**
*Πηγή: http://www.internetworldstats.com/stats4.htm#europe
** Πηγή: Εθνική Στατιστική Υπηρεσία

Η διαταραχή στον Ελληνικό πληθυσμό

Στην Ελλάδα έχουν γίνει ορισμένες από τις πλέον έγκυρες έρευνες παγκοσμίως από μέλη της Ελληνικής Εταιρείας Μελέτης της Διαταραχής Εθισμού στο Διαδίκτυο, καθώς το δείγμα ήταν είτε αντιπροσωπευτικό του πληθυσμού είτε απογραφικό. Στη περιφέρεια Θεσσαλίας (αντιπροσωπευτικό δείγμα του μαθητικού πληθυσμού, 2006) το ποσοστό ατόμων με πιθανό πρόβλημα εθισμού ήταν 8.2% και στη νήσο Κω (απογραφικό δείγμα του μαθητικού πληθυσμού σε δύο φάσεις, 2008 και 2010) το ποσοστό ήταν το 2008 11%. Πολλοί περισσότεροι έφηβοι της πατρίδας μας αναπτύσσουν επικίνδυνες διαδικτυακές συμπεριφορές και εκτείθενται σε σοβαρούς κινδύνους.

Παγκόσμια στατιστικά

Τα ποσοστά παρουσιάζουν σημαντική διακύμανση ανάλογα με τη μεθοδολογία και το μέρος διεξαγωγής τους, οι χώρες της Άπω Ανατολής τυπικά αναφέρουν το μεγαλύτερο πρόβλημα. Στη Κίνα ο αριθμός υπολογίζεται μεταξύ 9,72%-11% των χρηστών ηλικίας κάτω των 24 ετών. Πρόσφατη ανασκόπηση της καθηγήτριας Kimberly Young, υπολογίζει ότι παγκοσμίως το ποσοστό τείνει να είναι χαμηλότερο στο μαθητικό πληθυσμό με τιμές περί το 4,6-4,7%, ανεβαίνει στο γενικό πληθυσμό χρηστών με τιμές από 6-15% και μπορεί να φτάνει το 13-18,4% των φοιτητών.

Εθισμός στο διαδίκτυο

Πολλοί ψυχολόγοι είναι της άποψης ότι ο όρος «εθισμός» πρέπει να χρησιμοποιείται για τις χημικές ουσίες που είναι γνωστό ότι δημιουργούν εξάρτηση. Οι Beard & Wolf προτιμούν όρους όπως προβληματικές ή δυσπροσαρμοστικές συμπεριφορές ως καταλληλότερους, προκειμένου να περιγράψουν την υπερβολική χρήση του Διαδικτύου. Siomos et.al (2009)

Τυπολογία χρήσης του διαδικτύου (Siomos et.al, 2010)

• ¹Τυπική χρήση Διαδικτύου ή καλοήθης χρήση είτε σε εργασιακό περιβάλλον είτε για λόγους αναψυχής.
• Προβληματική χρήση Διαδικτύου η  χρήση όπου δεν εξυπηρετείται κάποιος συγκεκριμένος σκοπός, παρά αποτελεί αυτοσκοπό προειδοποιώντας για πιθανή κατάχρηση.
• Κατάχρηση Διαδικτύου. Ένα δυσπροσαρμοστικό, επαναλαμβανόμενο μοτίβο χρήσης που οδηγεί σε σημαντική έκπτωση της λειτουργικότητας κατά τη διάρκεια δωδεκάμηνης περιόδου, όπως καταδεικνύεται από:  αποτυχία να διεκπεραιωθούν σημαντικές ευθύνες στην εργασία, σχολείο ή σπίτι, κοινωνικά και διαπροσωπικά προβλήματα. χρήση σε καταστάσεις στις οποίες παρατηρούνται αρνητικές σωματικές συνέπειες (π.χ ελλιπή σίτιση, ύπνος, κοκ)  προβλήματα με το νόμο.
• Εξάρτηση από το Διαδίκτυο. Μία χρόνια, προοδευτική ασθένεια που συμπεριλαμβάνει τα ακόλουθα στοιχεία: τη καταναγκαστική χρήση του Διαδικτύου που ενέχει την απώλεια ελέγχου και τη συνέχιση της χρήσης παρά τις δυσμενείς συνέπειες.
  
  

Η διάγνωση της εξάρτησης απαιτεί στη διάρκεια ενός δωδεκαμήνου τουλάχιστο τρία από τα ακόλουθα :

• Ανάπτυξη ανοχής.
• Συμπτώματα στέρησης.
• Χρήση για όλο και μεγαλύτερο χρονικό διάστημα.
• Ανεπιτυχείς προσπάθειες να μειωθεί ή να ελεγχθεί η χρήση.
• Παραίτηση από σημαντικές κοινωνικές, επαγγελματικές ή δραστηριότητες αναψυχής.
• Συνέχιση της χρήσης παρά τη γνώση ότι υπάρχουν επίμονα ή επαναλαμβανόμενα βιολογικά ή ψυχολογικά προβλήματα τα οποία προκλήθηκαν ή επιδεινώθηκαν από τη χρήση.

Εθισμός στο Διαδίκτυο

Πρόκειται για περίπτωση που πληροί τα κριτήρια της εξάρτησης όπου όμως πλέον είναι η συνήθης συμπεριφορά για τον χρήστη και υπάρχει σοβαρή βαρύτητα. Ο εθισμένος λαχταρά να χρησιμοποιήσει το Διαδίκτυο με συγκεκριμένους τρόπους, χρονικό διάστημα και συχνότητα τα οποία είναι επικίνδυνα για τον ίδιο και ενδεχόμενα για αυτούς με τους οποίους έχει σχέσεις (π.χ περιπτώσεις ακραίας παραμέλησης των αναγκών του εαυτού ή συγγενικών προσώπων).

Επιπτώσεις

• Διαταραχή των σχέσεων (οικογενειακές-επαγγελματικές).
• Προβλήματα στο γάμο (παραμέληση οικογενειακών υποχρεώσεων ακόμη και της επιμέλειας των παιδιών) Cyberwidow. Οι σύζυγοι στην αρχή αντιμετωπίζουν την κατάσταση ως μια παροδική φάση. Όταν τα συμπτώματα της απομόνωσης επιμένουν, αντιδρούν για να συναντήσουν:
• Άρνηση.
• Εκνευρισμό.
• Απομόνωση η οποία εκφράζεται με την συναισθηματική απομόνωση από την σύζυγο του και την εμπλοκή σε κυβερνό-σχέσεις.

Επιπτώσεις στην ακαδημαϊκή επίδοση:

Η χρήση του διαδικτύου δεν επιφέρει αναγκαστικά βελτιωμένες μαθητικές επιδόσεις (Barber, 1997). Η αιτία είναι ότι η αδόμητη και διάσπαρτη γνώση του διαδικτύου δεν βοηθάει τους μαθητές να τα καταφέρουν καλύτερα στα σταθμισμένα τεστ. Αυτά βέβαια δεν είναι τόσο προβλήματα του μέσου αλλά περισσότερο του εκπαιδευτικού συστήματος που δεν είναι έτοιμο να εκμεταλλευτεί τις μοναδικές του δυνατότητες. Η υπερβολική και λαθεμένη χρήση του διαδικτύου προκαλεί:

• Πτώση στους σχολικούς βαθμούς.
• Διαταραχή των ορθών σπουδαστικών συνηθειών και του ημερήσιου προγράμματος.
• Αποτυχία στον προβιβασμό ανάμεσα στις σχολικές τάξεις (Young, 1996).

Τι μας διδάσκουν οι άλλοι εθισμοί

• Οι Παράγοντες πυροδότησης είναι αντικείμενα ή καταστάσεις του παρελθόντος που πυροδοτούν εθιστικές συμπεριφορές (triggers).
• Οι παράγοντες πυροδότησης μπορεί να είναι άνθρωποι, μέρη, δραστηριότητες ή φαγητά.
• Ένα μπαρ πυροδοτεί την χρήση αλκοόλ, το ίδιο μια τράπουλα την χαρτοπαιξία.
  
  

Παράγοντες πυροδότησης μπορεί ακόμη να είναι:

• Οι αρνητικές σκέψεις και τα αρνητικά συναισθήματα καθώς και άσχημες συνθήκες ζωής (προβλήματα στο γάμο-ανεργία-οικονομικά προβλήματα).
• Υπάρχει θετική συσχέτιση μεταξύ χαμηλής αυτοεκτίμησης και εθισμών (Fanning & O’Neill, 1996).
  
  

Οι εθιστικές συμπεριφορές εκπηγάζουν από δυσάρεστα γεγονότα ή καταστάσεις του παρελθόντος και λειτουργούν ως αντικατάστατα κρυμμένων ή μη εκπληρωμένων επιθυμιών. Με τον τρόπο αυτό βοηθούν το άτομο να «ξεχνάει» το πραγματικό πρόβλημα Είναι ένας τρόπος αντιμετώπισης του stress που έχουν καθημερινά, αγχογόνα συμβάντα, μέσα από την διαφυγή και την απομάκρυνση από το πρόβλημα.
Οι εθισμένοι τείνουν να επαναλαμβάνουν τις εθιστικές πρακτικές (που προσφέρουν προσωρινή ανακούφιση) ενώ ταυτόχρονα λησμονούν τις πραγματικές αιτίες που τους οδήγησαν στον εθισμό.

Κατ’ αυτήν την άποψη η διαταραχή εθισμού στο διαδίκτυο λειτουργεί στη βάση παραγόντων πυροδότησης οι οποίοι οδηγούν στην κατάχρηση του διαδικτύου (net binge). Οι συμπεριφορές που σχετίζονται με το διαδίκτυο εξυπηρετούν τις ίδιες σκοπιμότητες (συναισθηματική ανακούφιση, τρόπους διαφυγής από τα καθημερινά προβλήματα) με τις συμπεριφορές που σχετίζονται με την κατάχρηση αλκοόλ, ναρκωτικών ή την χαρτοπαιξία (Young, 2009).

Που θα αναζητήσουμε τους παράγοντες πυροδότησης

• Εφαρμογές
• Συναισθήματα
• Γνωστικές αναπαραστάσεις
• Γεγονότα
  
  

Εφαρμογές

Η Young (1996) παρατήρησε ότι οι εθισμένοι παρουσιάζουν τον εθισμό τους σε συγκεκριμένες εφαρμογές, οι οποίες λειτουργούν ως παράγοντες πυροδότησης για γενικευμένη διαταραχή χρήσης του διαδικτύου. Ο ειδικός θα πρέπει να διερευνήσει ποιες ακριβώς είναι οι εφαρμογές αυτές και ποιες είναι οι ανάγκες που ικανοποιούν

Συναισθήματα

Ο Peele (1991) εξήγησε την ψυχολογική σύνδεση με τον εθισμό, ως κάτι που “σας δίνει συναισθηματική και αισθησιακή ευχαρίστηση που δεν είστε σε θέση να πάρετε με άλλους τρόπους. Μπορεί να εμποδίσει την αίσθηση του πόνου, την αβεβαιότητα, ή την δυσφορία. Μπορεί να δημιουργήσει διασπαστικές αισθήσεις που εστιάζουν και απορροφούν την προσοχή. Μπορεί να επιτρέψει σε ένα πρόσωπο να ξεχνά ή να αισθάνεται «εντάξει» για κάποια ανυπέρβλητα προβλήματα. Μπορεί να παρέχει μια τεχνητή, προσωρινή αίσθηση ασφάλειας ή ηρεμίας, αυτοεκτίμησης ή επίτευξης, εξουσίας και ελέγχου, οικειότητας και αίσθησης του ανήκειν.

Κυρίαρχα συναισθήματα:

• Έξαψη.
• Χαρά.
• Ευφορία.
  
  

Τα θετικά συναισθήματα λειτουργούν ως ενισχυτές της εθιστικής συμπεριφοράς. Όσο μια συμπεριφορά ανταμείβεται τόσο πιο πιθανό είναι να επαναληφθεί. Το εθισμένο άτομο βρίσκει ευχαρίστηση όταν βρίσκεται στο διαδίκτυο ενώ αντίθετα βιώνει δυσάρεστα συναισθήματα όταν απομακρύνεται από αυτό. Όσο περισσότερο απέχει απ το διαδίκτυο τόσο εντονότερα γίνονται τα αρνητικά συναισθήματα.

Γνωστικές αναπαραστάσεις

Ένα κοινό γνωστικό σχήμα των εξαρτημένων ατόμων είναι η ανησυχία και ο καταστροφολογικός τρόπος σκέψης. Η Young (1996) θεωρεί ότι η καταστροφολογία είναι ένας γνωστικός μηχανισμός άμυνας ώστε το άτομο να αποφεύγει πραγματικά ή προσλαμβανόμενα προβλήματα (πχ αν ζητήσω μια αύξηση για την εξαιρετική απόδοση που έχω στη δουλεία μου θα προκαλέσω την οργή του αφεντικού και θα απολυθώ). Οι δυσπροσαρμοστικές συμπεριφορές όπως η χαμηλή αυτοεκτίμηση και αυτοαξία (συστατικά μεταξύ άλλων της κατάθλιψης) λειτουργούν ως παράγοντες πυροδότησης του εθισμού. Η θεωρία της Υoung (1997) προβλέπει πως οι άνθρωποι με ψυχολογικές διαταραχές είναι πιθανά οι πλέον ευάλωτοι στις εθιστικές συμπεριφορές, ακριβώς για να ανταπεξέλθουν στις συναισθηματικές τους δυσκολίες.

Γεγονότα
Ένα άτομο είναι επιρρεπές σε κάποιο εθισμό όταν:

• Αισθάνεται μειωμένη ικανοποίηση από τη ζωή του.
• Απουσιάζει η οικειότητα και οι στενοί δεσμοί με άλλους ανθρώπους.
• Εμφανίζει μειωμένη αυτοπεποίθηση.
• Έχει χάσει την ελπίδα του (Peele, 1991).

Με παρόμοιο τρόπο, τα άτομα που δεν είναι ικανοποιημένα ή είναι δυσαρεστημένα από ένα συγκεκριμένο τομέα  ή πολλαπλούς τομείς της ζωής τους έχουν αυξημένη πιθανότητα να αναπτύξουν εθισμό στο Διαδίκτυo, επειδή δεν αντιλαμβάνονται ένας διαφορετικό τρόπο αντιμετώπισης των προβλημάτων (Young 1997a, 1997b).

Για παράδειγμα, αντί να κάνουν θετικές επιλογές αναζητώντας την εκπλήρωση, οι αλκοολικοί συνήθως αναζητούν το ποτό που εξασθενίζει τον πόνο, αποφεύγει το πρόβλημα και τους κρατά σε ένα status quo. Ωστόσο, καθώς καθίστανται νηφάλιοι συνειδητοποιούν ότι οι δυσκολίες τους δεν έχουν αλλάξει,  τίποτα δεν έχει μεταβληθεί  με την κατανάλωση αλκοόλ, αλλά φαίνεται πιο εύκολο να πίνουν από το να αντιμετωπίζουν προβλήματα (Young, 2009).

Ως εκ τούτου, είναι σημαντικό  ο κλινικός θεραπευτής να αξιολογήσει την παρούσα κατάσταση του ασθενή  προκειμένου να διαπιστωθεί εάν αυτός ή αυτή είναι που χρησιμοποιούν το Διαδίκτυο ως κουβέρτα ασφάλειας για να αποφευχθεί μια δυστυχισμένη κατάσταση.

Θεραπευτικές στρατηγικές για την παθολογική χρήση του διαδικτύου
Ο κύριος θεραπευτικός στόχος είναι ο έλεγχος και η διαχείριση της χρήσης του διαδικτύου:

• Αντιστροφή του on line χρόνου
• Χρήση εξωτερικών μηχανισμών που σταματούν τη χρήση
• Στοχοθεσία
• Αποχή από συγκεκριμένες εφαρμογές
• Χρήση καρτών υπενθύμισης
• Ανάπτυξη ενός προσωπικού καταλόγου
• Θεραπεία μέσα από ομάδες υποστήριξης
• Οικογενειακή θεραπεία

Αντιστροφή του on line χρόνου
Σκοπός είναι να διαταράξουμε τα συνήθη μοτίβα χρήσης με σκοπό την ανάπτυξη νέων που θα μεταβάλουν την συνήθεια.
Θα πρέπει να ανιχνεύσουμε τις συνήθειες και τα μοτίβα χρήσης όπως:

• Ποιες μέρες της εβδομάδας είσαι on-line;
• Ποια ώρα ξεκινάς τη χρήση;
• Πόση ώρα περνάς on-line;
• Που χρησιμοποιείς συνήθως το computer;

Για παράδειγμα κάποιος που συνήθως κάθετε μπροστά στην οθόνη του Η/Υ μόλις επιστρέψει σπίτι από την δουλειά, προτείνουμε να αλλάξει τη συνήθεια ανοίγοντας την τηλεόραση για να δει τις ειδήσεις ,να φάει, να συζητήσει με τους οικείους, πριν μπει στο διαδίκτυο.

• Χρήση εξωτερικών μηχανισμών που σταματούν τη χρήση.
• Χρήση συγκεκριμένων πραγμάτων ή πράξεων που το άτομο πρέπει να κάνει για να αποσυνδεθεί απ το διαδίκτυο.

Πχ αν πρέπει να φύγει για τη δουλειά στις 7:30 επιτρέψτε τη χρήση από της 6:30 και χρησιμοποιήστε ένα ξυπνητήρι που θα επισημάνει τον χρόνο αποσύνδεσης.

Στοχοθεσία

Στην προσπάθεια να μειώσουμε την εμφάνιση της υποτροπής χρησιμοποιούμε δομημένες συνεδρίες με σαφείς λογικούς στόχους. Πχ αν η χρήση είναι 40 ώρες/εβδομάδα θέτουμε ως στόχο τις 20 ώρες/εβδομάδα οι οποίες καταγράφονται σε ένα εβδομαδιαίο πρόγραμμα το οποίο ρυθμίζει το άτομο. Ο συνολικός χρόνος on-line πρέπει να είναι μικρός και να κατανέμεται σε πολλές συνεδρίες Στόχος είναι η ανάκτηση ελέγχου στα πράγματα.

Αποχή

Η επόμενη στρατηγική είναι η αποχή. Εφόσον έχει αναγνωριστεί μια συγκεκριμένη εφαρμογή που προκαλεί τη συμπεριφορά (και μπορεί να πυροδοτήσει ευρύτερη διαταραχή) τότε προτείνουμε την πλήρη αποχή, η οποία μπορεί να λειτουργήσει πολύ καλά σε άτομα που στο παρελθόν έχουν ακολουθήσει θεραπείες για προβλήματα με χρήση αλκοόλ και ναρκωτικών.

Κάρτες υπενθύμισης

Για να βοηθήσουμε το άτομο να παραμείνει εστιασμένο στη προσπάθεια του, ζητάμε να γράψει μια κάρτα με τα 5 μεγαλύτερα οφέλη που θα προκύψουν από τη διακοπή της συνήθειας καθώς και τα 5 μεγαλύτερα προβλήματα που του έχει δημιουργήσει η συνήθεια αυτή. Στην συνέχεια τοποθετεί και τις δύο λίστες σε μια κάρτα 3Χ5 και παίρνει μαζί του την κάρτα, στην οποία και ανατρέχει κάθε φορά που αυξάνει η επιθυμία του για την εθιστική συμπεριφορά.

Γιατί το διαδίκτυο είναι εθιστικό;

• Διαδραστικό και γρήγορο (web 2.0).
• Πλούσιο, πολυμεσικό περιεχόμενο.
• Εντυπωσιακά γραφικά (εμβύθιση).
• Κοινωνικοποίηση, κοινωνική διάδραση, επικοινωνία.
• Παιχνίδι ρόλων, ανάδειξη, έλεγχος, εξουσία.

 
Kριτήρια εθιστικής συμπεριφοράς

Ο Griffiths (2000) προσδιόρισε τα παρακάτω κριτήρια που είναι απαραίτητα για το χαρακτηρισμό μιας συμπεριφοράς ως εθιστικής:

• Η προβολή εμφανίζεται όταν ένας εθιστικός παράγοντας καθίσταται η σημαντικότερη δραστηριότητα στη ζωή ενός ανθρώπου, προκαλώντας του μια ανησυχία σχετικά με τη δραστηριότητα.
• Η τροποποίηση της διάθεσης αναφέρεται στην ευφορία και στον ενθουσιασμό που προκαλείται από την έκλυση ντοπαμίνης κατά την ενασχόληση με τον εθιστικό παράγοντα.
• Η ανοχή είναι η κατάσταση κατά την οποία απαιτείται αυξημένη χρήση του Διαδικτύου προκειμένου το άτομο να επιτύχει την αλλαγή της διάθεσής του.
• H απόσυρση είναι το δυσάρεστο συναίσθημα που προκαλείται όταν διακόπτεται ή μειώνεται η επαφή με το διαδίκτυο.
• Η σύγκρουση είναι ένα κοινό συναίσθημα που συνδέεται με τους εθισμούς. Οι Truer et al (2001) βρήκαν πως το 42% των ατόμων αισθανόταν καταθλιπτική διάθεση και ενοχή μετά από παρατεταμένη χρήση του παγκόσμιου ιστού, ενώ το 71% από αυτούς εκδήλωνε επιθετική συμπεριφορά εάν διακοπτόταν η σύνδεσή τους με το διαδίκτυο (Siomos et.al, 2009).

Πρόσθετα κριτήρια

Το κριτήριο της προόδου
Eνα άτομο ξεκινά από ηπιότερους εθιστικούς παράγοντες και καταλήγει σε ισχυρότερους. Σύμφωνα πάντα με τη Young (2002) οι εμπλεκόμενοι με το Διαδίκτυο αρχικά περιόριζαν τη χρήση σε ανακάλυψη νέων ιστοσελίδων και χρήση του ηλεκτρονικού ταχυδρομείου, ενώ με την πρόοδο της χρήσης του Διαδικτύου αναπτύσσονταν και νέες λειτουργίες, όπως οι ομάδες ειδήσεων (newsgroups) ή τα δωμάτια συνομιλίας (chat rooms), με εθιστικότερη επίδραση πάνω στο χρήστη του Διαδικτύου.

Το κριτήριο της άρνησης
Η άρνηση ενός προβλήματος αποτελεί ένα μηχανισμό άμυνας για τη διατήρηση του αυτοελέγχου και τη σταθερότητα του ατόμου, παρά το γεγονός ότι αντικειμενικά το πρόβλημα εξακολουθεί να υφίσταται. Οι συνέπειες και η συνεχής χρήση, παρά τις συνέπειες αντιπροσω- πεύουν ένα τελικό κριτήριο εθισμού

Προφίλ εξαρτημένου χρήστη

Επηρεάζονται εύκολα από το συναίσθημα, είναι συναισθηματικά ασταθείς, με πλούσια φαντασία, συχνά απορροφημένοι στις σκέψεις τους, αυτάρκεις, θετικοί στο να πειραματίζονται και προτιμούν να ακολουθούν πιστά τις δικές τους επιλογές. Yank et.al (2005)

Υπάρχουν πολλά είδη εθισμού στο Διαδίκτυο:

• Διαδικτυακό σεξ (cybersex) και θέαση διαδικτυακού πορνογραφικού υλικού (cyberporn).
• Αναζήτηση περιστασιακού ερωτικού συντρόφου.
• On line games (MMORPG’S).
• On line gambling.
• Chat rooms.

Πότε θα πρέπει να αρχίσουν να ανησυχούν οι γονείς για το αν το παιδί τους είναι εθισμένο στο Διαδίκτυο;

• Υπερβολική κούραση, ημερήσια υπνηλία.
• Πτώση της σχολικής επίδοσης.
• Παραμέληση άλλων αγαπημένων δραστηριοτήτων.
• Κοινωνική απόσυρση.
• Ανυπακοή, εκδραμάτιση, ευερεθιστότητα.

[Τρία απο τα παραπάνω]
Πηγή: Hasiad.gr

Συμπτώματα και σημεία προσοχής

• Εξιδανίκευση του διαδικτύου.
• Συνεχής ενασχόληση (της σκέψης) με το διαδίκτυο.
• Νευρικότητα, ευερεθιστότητα, θυμός ως αποτέλεσμα στέρησης.
• Δεν αντιλαμβάνονται το πρόβλημα ή δεν το αποδέχονται.

Πρόβλημα ο μη κοινωνικός στιγματισμός του διαδικτύου.

Πώς μπορεί να προστατευθεί ένας νέος από τον κίνδυνο του εθισμού στο Διαδίκτυο;

• Καλλιέργεια μια εναλλακτικής δραστηριότητας.
• Αναγνώριση του πρότυπου χρήσης του υπολογιστή και εφαρμογή ενός διαμετρικά αντίθετου προγράμματος χρήσης.
• Χρήση εξωτερικών περιορισμών.
• Ενσωμάτωση καθορισμένων περιόδων χρήσης στο εβδομαδιαίο πρόγραμμα του χρήστη.

Συνοσηρότητα με άλλες ψυχιατρικές παθήσεις

• Διαταραχή Ελλειμματικής Προσοχής Υπερκινητικότητας.
• Καταθλιπτική Διαταραχή.
• Σχιζοφρένεια.
• Ιδεοψυχαναγκαστική Διαταραχή.
• Διπολική Διαταραχή.

Ha JH et al., J ClinPsychiatry, 2006 May; 67/5: 821-6
Διάγνωση
Κλίμακα ΚΕΕΦΥ (Siomos et.al 2009)

Κίνδυνοι από την έκθεση στο διαδίκτυο

Τι είναι ο παραδοσιακός εκφοβισμός (Bulling);
Ο εκφοβισμός είναι μία επιθετική συμπεριφορά με πρόθεση να βλάψει ένας πιο δυνατός κάποιον πιο αδύναμο, μπορεί να περιλαμβάνει σωματική αλλά και ψυχολογική βία Η πιο συνήθης μορφή εκφοβισμού τόσο για αγόρια όσο και για κορίτσια είναι η λεκτική, με τη χρήση υποκοριστικών ή με παρατσούκλια που σχετίζονται με την εμφάνιση ή τον τρόπο που μιλάει κάποιος.
Οι συνέπειες του εκφοβισμού κατά  πρόσωπο φαίνεται να είναι τα υψηλά επίπεδα κατάθλιψης, άγχους και ψυχοσωματικών συμπτωμάτων στα θύματα  καθώς και το γεγονός ότι οι μαθητές που έχουν εκφοβιστεί γίνονται λιγότερο αποτελεσματικοί κοινωνικά και έχουν περισσότερες δυσκολίες στις διαπροσωπικές σχέσεις  όπως επίσης χαμηλότερες ακαδημαϊκές ικανότητες και απουσιάζουν περισσότερο από το σχολείο.

Τι είναι ο Εκφοβισμός μέσω του Διαδικτύου (Cyber Bullying);
Ο εκφοβισμός μέσω του Διαδικτύου είναι οποιαδήποτε πράξη εκφοβισμού, επιθετικότητας, παρενόχλησης, τρομοκρατικής ή αυταρχικής συμπεριφοράς που θεσπίζεται και πραγματοποιείται μέσω της χρήσης των ψηφιακών συσκευών επικοινωνίας, συγκεκριμένα  του Διαδικτύου και των κινητών τηλεφώνων και η οποία επαναλαμβάνεται ανά τακτά ή άτακτα χρονικά διαστήματα. Ο όρος cyber bulling δημιουργήθηκε από τον Καναδό Bill Belsey και έχει τις ρίζες του στον παραδοσιακό σωματικό ή ψυχολογικό εκφοβισμό όπου ο στόχος του επιτιθέμενου είναι να προκαλέσει ζημιά ή να βλάψει το θύμα του.

Τι περιλαμβάνει ο εκφοβισμός μέσω διαδικτύου;

• Πειράγματα με στόχο τη διασκέδαση.
• Διάδοση άσχημων-προσβλητικών  φημών on-line.
• Αποστολή ανεπιθύμητων μηνυμάτων (υβριστικά-προσβλητικά).
• Παρενόχληση.
• Δυσφήμηση σε τρίτους (άλλους πλέον του θύματος) Μέσω του ηλεκτρονικού ταχυδρομείου, μηνυμάτων μέσω κινητού, φωτογραφίες και βίντεο στο διαδίκτυο, ιστοσελίδες, μπλογκς, chat rooms κ.ά.

Τι μπορώ να κάνω ως γονέας;

Η επικοινωνία με το παιδί είναι το κλειδί. Είναι σημαντικό οι γονείς να ακούσουν προσεχτικά τι λέει το παιδί για τις online εμπειρίες του και να εξοικειωθούν και οι ίδιοι με το διαδίκτυο, καθώς αποτελεί αναπόσπαστο πλέον κομμάτι της ζωής μας, αλλά και να επισκεφτούν τα site που το παιδί τους επισκέπτεται. Η δαιμονοποίηση του διαδικτύου σίγουρα δεν ωφελεί κανέναν και ας μην ξεχνάμε ότι είναι ένα πολύ σημαντικό εργαλείο της τεχνολογίας που ήρθε και θα μείνει στη ζωή μας. Η εμπιστοσύνη του παιδιού σας στη κατανόηση που θα λάβει από εσάς, χωρίς πανικούς και συναισθηματικές εξάρσεις, είναι η εγγύηση ότι θα σας πλησιάσει με οτιδήποτε το απασχολεί και το επιβαρύνει συναισθηματικά.

Ποια στοιχεία θα πρέπει να ανησυχούν τους γονείς;
Δεν υπάρχουν κάποια «συμπτώματα» μοναδικά για την περίπτωση εκφοβισμού από το Διαδίκτυο. Ο ρόλος του γονιού δεν είναι να παρακολουθεί ως «ντεντέκτιβ» τη συμπεριφορά του παιδιού του αλλά να είναι διαθέσιμος για τα προβλήματα του. Ο γονιός μπορεί να μην έχει το επίπεδο τεχνολογικής επάρκειας και δεξιότητας του παιδιού του. Αρκεί όμως να μπορεί να αντιληφθεί ότι υπάρχει ένα πρόβλημα με επίπτωση στα συναισθήματα του (άγχος, θλίψη, φόβος) και να το πλησιάσει ώστε να μάθει τι συμβαίνει. Μην υποτιμάτε το πρόβλημα σκεφτόμενοι ότι είναι κάτι περιορισμένο σε έναν «ψεύτικο κόσμο» – αυτός είναι ένα μέρος της πραγματικότητας της νέας γενιάς και ότι συμβαίνει εκεί έχει άμεσες συνέπειες στην αυτοεκτίμηση των παιδιών μας.

Για το κεφάλαιο του εκφοβισμού χρησιμοποιήθηκαν στοιχεία και ορισμοί από τη δουλειά των Βάνια Φισούν, Κλινικής Ψυχολόγου, M.Sc, υπ.διδάκτωρ Πανεπιστημίου Αθηνών & Γεώργιου Φλώρου, Ψυχίατρου Ενηλίκων, M.Sc, υπ.διδάκτωρ Α.Π.Θ
Πηγή : Ελληνική Εταιρεία Μελέτης της Διαταραχής Εθισμού στο Διαδίκτυο

Αντιμετώπιση

• Το καλύτερο μέτρο αντιμετώπισης του φαινομένου είναι η ΠΡΟΛΗΨΗ
• Ενημέρωση των παιδιών από μικρή ηλικία για την ύπαρξη του φαινομένου και τις συνέπειές του.
• Ποιοτική σχέση με τους γονείς και χρόνος πού πρέπει να περνούν από κοινού στο διαδίκτυο.
• Η συναισθηματική κάλυψη των παιδιών και η σωστή επικοινωνία οδηγούν στην εφαρμογή ορίων που πρέπει να τηρούνται….

Συμβουλές προς γονείς

• Κρατήστε τον Η/Υ σε κοινόχρηστο χώρο και όχι στο παιδικό υπνοδωμάτιο
• Αφιερώστε χρόνο για να περιηγηθείτε μαζί με τα παιδιά σας στο διαδίκτυο και μάθετε από αυτά
• Να είστε προσεχτικοί όταν τα παιδιά σας συνομιλούν στο διαδίκτυο, ενημερώστε τα για τους κινδύνους μιας ενδεχόμενης συνάντησης τους με αγνώστους
• Εγκαταστήσετε στον υπολογιστή σας κάποιο λογισμικό φίλτρο που απαγορεύει την προσπέλαση σε συγκεκριμένες σελίδες του Διαδικτύου
• Γνωρίστε ποιους πρέπει να ενημερώσετε και εν ανάγκη να καταγγείλετε σε περίπτωση που συναντήσετε βλαβερό και παράνομο περιεχόμενο στο Ίντερνετ
• Συζητήστε με τα παιδιά για την ασφάλεια του Ίντερνετ ώστε να κατανοήσουν τους κινδύνους

Πηγή: Μονάδα Εφηβικής Υγείας

Αναφορές

Griffiths M. Excessive internet use: implications for sexual behavior. Cyber Psychol Behav 2000, 3:537–552

Young KS. Internet addiction: the emergence of a new clinical disorder, 1996. Online document: http://www.netaddiction.com/ articles/newdisorder.htm.Retrieved October 4, 2006, from source

Yang CK, Choe BM, Baity M et al. SCL-90-R and 16PF profiles of senior high school students with excessive Internet use. Can J Psychiatry 2005, 50:407–414

Truer T, Fabian Z, Furedi J. Internet addiction associated with features of impulse control disorder: Is it a real psychiatricdisorder? J Affect Disord 2001, 66:283

Links

ΗealthyPlace Αμερικάνικη ιστοσελίδα πληροφοριών για τον εθισμό στο διαδίκτυο.
Ηasiad.gr H Ελληνική εταιρεία μελέτης της διαταραχής του εθισμού στο διαδίκτυο
http://www.saferinternet.gr/index.php Safe internet.gr

Μπλέτσος Κωνσταντίνος- Ψυχολόγος  PhD (c), M.Sc  Ψυχοκοινωνιολογία των νέων τεχνολογιών και του διαδικτύου- Πάντειο Πανεπιστήμιο. Επιστημονικός συνεργάτης Β Παιδιατρικής Κλινικής Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών- Πρόγραμμα Αριάδνη