Ο Foucault πιστεύει πως η μοντέρνα εξουσία δεν καταπιέζει αλλά κατασκευάζει πραγματικότητες. Με τον τρόπο αυτό η ανάγκη για έλεγχο και καταστολή μειώνονται στο βαθμό που ο αποκλείνων φροντίζει να αυτό διορθώνει την συμπεριφορά του δίχως (την βίαιη)  εξωτερική επιβολή. Ο Foucault  ονόμασε την τάση αυτή της μοντέρνας εξουσίας Πανοπτισμό, ενώ στην ανάλυσή του εμπνεύστηκε από το περίφημο σχέδιο για ιδρύματα εγκλεισμού του  Bentham,  το Πανοπτικόν.
To Πανοπτικόν υπήρξε ένας ευφυής σχεδιασμός που προκαλούσε την αίσθηση στον κρατούμενο ότι ήταν ορατός από  το  βλέμμα ενός  και μόνο φύλακα. Με τον τρόπο αυτό ο κρατούμενος αυτό ρύθμιζε την συμπεριφορά του,  δίχως να υπάρχει ανάγκη για βίαιη επιβολή.
Η Μοντέρνα εξουσία κατασκευάζει την πραγματικότητα του σύγχρονου ανθρώπου μέσα από τον κυρίαρχο (dominant)  λόγο για τα πράγματα (discource). Μια από τις κορυφαίες αφηγήσεις (narratives) της εποχής μας είναι η αφήγηση για το  σώμα, όχι το σώμα στην βιολογική του διάσταση αλλά το ενδεχόμενο (σώμα) , το σύνολο των πιθανοτήτων που επενδύεται με προσδοκίες και φαντασιώσεις ευτυχίας και που εντέλει προσδιορίζει την αυτοεικόνα και σε μια ευρύτερη προοπτική την αυτοαξία μας.
Το ενδεχόμενο  σώμα νοηματοδοτείται  ως ο χάρτης (map) που σκιαγραφεί αλλά δεν αναπαριστά το πλήθος των δυνατοτήτων της περιοχής (territory). Είναι ο ιδρώτας,  ο κάματος αλλά και συχνά η φαρμακευτική βοήθεια που θα συνδέσει τον χάρτη με την περιοχή,  για να λάβει σάρκα και οστά το σχέδιο.
Τούτη η μακρά και επώδυνη διαδικασία είχε επί μακρόν  συνδεθεί με τον ιδιότυπο ναρκισσισμό του καθρέφτη των γυμναστηρίων, και ήταν παραδοσιακά μοναχική και μονωμένη στα  στενά  όρια τους.
Ήταν  λέω,  γιατί  κάτι φαίνεται να αλλάζει εσχάτως.

 

 Το Πανοπτικόν γυμναστήριο είναι διάφανο και εντελώς εκτεθειμένο σε δύο επίπεδα.

Στο εξωτερικό επίπεδο  οι  γυάλινοι τοίχοι του εκθέτουν στο Πάνθορα εξουσιαστικό κοινωνικό  βλέμμα (the gaze).
Στο εσωτερικό, τα  όργανα (σύμπραξη της μηχανικής και της ηλεκτρονικής τεχνολογίας), παρατάσσονται κυκλικά απέναντι από το  φυλάκιο έλεγχου (εσωτερικός έλεγχος). Τεχνολογία και Κοινωνία συνεργάζονται αρμονικά για να υπηρετήσουν τον άνθρωπο, χωρίς ο άνθρωπος (στη φυσική του διάσταση) να αποτελεί και αναγκαία συνθήκη της όλης διαδικασίας.
 
Δεν χρειάζεται καν ο γυμναστής – φύλακας της ορθότητας.  Η τεχνολογία καταγράφει και συγκρίνει αυτόματα τις αποκλείσεις, εικονικοποιεί τις καμπύλες και τα μεγέθη της φυσιολογικότητας (καρδιακές σφίξεις, αριθμός αναπνοών και δείκτης μάζας σώματος). Η μηχανική μνήμη αποτυπώνει στο καντράν το μέγεθος της προσπάθειας, τον δρόμο που διανύθηκε και κυρίως τον δρόμο που απομένει. Κι όλα αυτά με ένα τρόπο επιστημονικό που δεν χωράει αμφισβητήσεις και ταλαντεύσεις.
Το αόρατο μάτι της πειθαρχικής ισχύος (disciplinary power) είναι παντού ακόμη και όταν δεν είναι πουθενά.
Οι κοινωνικές νόρμες που οριοθετούν  την κανονικότητα του σώματος  είναι πλήρως εσωτερικευμένες, απλές, προφανείς, εύληπτες  και κατανοητές. Τόσο απλές που μπορούν να γίνουν διαφημιστικό μήνυμα, slogan ή mouth to mouth marketing.
Μια ερώτηση όπως , “Τι είναι αυτό που σε οδηγεί στο γυμναστήριο” αρκεί για να προκαλέσει την έκδηλη απορία στο βλέμμα και το μειδίαμα στα χείλη των ανθρώπων.
–Τι είδους ερώτηση είναι αυτή. Αφού είναι όλοι τους εδώ…
Και είναι πραγματικά όλοι παρόντες, ακόμη και όσοι ως απόντες γίνονται  σύμβολα του  Κοινωνικού νου  πως ορίζει  τι πρέπει να γίνει και πώς  γίνεται.

Οι άνθρωποι τραβούν τον συλλογικό δρόμο προς την ευτυχία  δίχως να χρειάζονται πια  τη- φυσική- παρουσία του υποβολέα να υπενθυμίζει πως τα αγαθά κόποις κτώνται. 
Το γνωρίζουν πολύ καλά από μόνοι τους.
 
 

Για περισσότερα

• M.Foucaut Panoptisism.
• Foucault M, στο Αλεξιάς Γ, «Κοινωνιολογία του σώματος» εκδ. Ελληνικά Γράμματα, Αθήνα 2009
• Αλεξιάς Γ, «Κοινωνιολογία του σώματος», εκδ. Ελληνικά Γράμματα, Αθήνα 2009.
• Το σώμα ως έργο σε εξέλιξη ideotopos.gr
• Jean Baudrillard – Precession of Simulacra: Hyperreality – Map and Territory