Θεραπευτική επικοινωνία και Ιατρική εκπαίδευση

Θεραπευτική επικοινωνία και Ιατρική εκπαίδευση

Στο περιβάλλον του 21 ου αιώνα που χαρακτηρίζεται από τις ριζοσπαστικές αλλαγές που έχει επιφέρει η τεχνολογία στη σχέση Ασθενών - Ιατρών, η θεραπευτική συμμαχία παύει πλέον να είναι το μελλοντικό πρόταγμα μιας φιλοσοφικής - ηθικής στάσης και καθίσταται επιτακτική κλινική αναγκαιότητα.
“Το μέλλον είναι ήδη εδώ..”
Οι περιορισμένοι πόροι του συστήματος υγείας και η ανάγκη για τεκμηριωμένη Ιατρική πρακτική, καθιστούν την σωστή επικοινωνία Ιατρού - Ασθενή μια εκ των ουκ άνευ συνθήκη, στο βαθμό που η εμπλοκή (engagement) του ανθρώπου στα θέματα της υγείας του είναι αποδεδειγμένα η καλύτερη συνταγή πρόληψης και αντιμετώπισης των απειλών για την υγεία.
Σε αυτό το πλαίσιο η σχέση Ιατρού - Ασθενή περνάει σε μια φάση συνεργασίας με απώτερο σκοπό την εξασφάλιση των βέλτιστων θεραπευτικών αποτελεσμάτων με το μικρότερο δυνατόν κόστος.
Τούτο βέβαια δεν αποτελεί μια ad hoc διαδικασία που κυοφορείται στο νου κάποιον οραματιστών, αλλά αντιθέτως μια ριζοσπαστική αλλαγή παραδείγματος τόσο στον τρόπο που σκεφτόμαστε και ασκούμε την Ιατρική, όσο και στον τρόπο που αναπαριστούμε τον ασθενή και την ασθένεια.
Αυτές οι ριζοσπαστικές και επίπονες αλλαγές μπορούν να προέλθουν μόνο μέσα από την Ιατρική εκπαίδευση.
Σύμφωνα με τα παραπάνω προτείνονται σημαντικές παρεμβάσεις τόσο στο προπτυχιακό επίπεδο των Ιατρικών σπουδών, όσο και στο επίπεδο της συνεχόμενης Ιατρικής μετεκπαίδευσης.

Προπτυχιακά μαθήματα ευαισθητοποίησης σε θέματα Ιατρικής πρακτικής - επιστημολογίας και διαχείρισης σχέσεων, με βάση τους παρακάτω άξονες:

Φιλοσοφία & Θρησκεία

• Αρχαίοι Έλληνες φιλόσοφοι και Ιατρική σκέψη (Ιπποκράτης Αριστοτέλης- Επίκουρος- Ησίοδος- Σωκράτης).
• Ανατολικές φιλοσοφίες και Ιατρική πρακτική (Meditation-Zen).
• Χριστιανισμός (Η επίδραση του Χριστιανισμού στην αξία της ζωής και τα ανθρωπιστικά ιδεώδη)
• Μοντέρνα φιλοσοφία (Ανθρωπισμός- Υπαρξισμός).

Ιατρική επιστημολογία - Αλλαγή παραδείγματος - Ιατρικές κοσμολογίες (Από την Ιατροκεντρική προσέγγιση στην ασθενοκεντρική και εν τέλει στην ανθρωποκεντρική προσέγγιση).

• Ιατρική επιστημολογία και πρακτική
• Ολιστική Ιατρική- Συμπονετική φροντίδα.
• Προσωποποιημένα θεραπευτικά πρωτόκολλα
• Συνεργατική φροντίδα (Ο Ιατρός σε ρόλο συντονιστή της διεπιστημονικής ομάδας φροντίδας).
• Θεραπευτική αβεβαιότητα και συναπόφαση
• Ιστορίες των ασθενών (naratives). Επιλεγμένοι e-patients μοιράζονται την εμπειρία και τις γνώσεις τους μέσα από παραδόσεις στα αμφιθέατρα και τα on line προγράμματα των Πανεπιστημίων (βλ. Stanford Medicine X)

Κοινωνιολογία της Ιατρικής

• Επαγγελματοποίηση -Επικράτηση των κυρίαρχων επαγγελμάτων.
• Σχέσεις εξουσίας μεταξύ επαγγελματιών υγείας.
• Σχέση εξουσίας Ιατρού - ασθενή.
• Η αναπαράσταση του ασθενή και της ασθένειας δια μέσω των αιώνων (Σωματοποίηση -Δυνητικό σώμα).
• Ψυχολογία των ασθενών.

Θεωρία της επικοινωνίας.

Βασικές αρχές και τεχνικές Συμβουλευτικής.

Η επιρροή της τεχνολογίας στη διαμόρφωση της σχέσης Ιατρού- Ασθενή (e-Patient - Empowered patient- Virual Communities κλπ).

Καινοτομία και Ιατρικές εφαρμογές.

Συνεχόμενη Ιατρική εκπαίδευση (CME). Στοχεύμενα εκπαιδευτικά προγράμματα σε θεματικές όπως:

• Διαχείριση σχέσεων Ιατρού - Ασθενή.
• Διαχείριση της on line Ιατρικής ταυτότητας (ευκαιρίες- κίνδυνοι).
• Δύσκολος ασθενής -Τεχνικές αποκλιμάκωσης.
• Συμβουλευτικές τεχνικές για Ιατρούς (ενεργητική ακρόαση- ενσυναισθηση- παράφραση- αντανάκλαση συναισθημάτων κλπ).
• Επικοινωνία Ιατρού- Ασθενή.
• Συμμόρφωση ή συνεργασία, μοντέρνες τεχνικές επιρροής και παρακίνησης (motivational interviewing)
• Patient engagement.
• Ενσυναισθητική κατανόηση και συμπονετική φροντίδα.
• Διαδίκτυο και Ιατρική (Πως το διαδίκτυο αλλάζει τη σχέση Ιατρού Ασθενή).
• Διαδίκτυο και ενδυνάμωση, η μεταμοντέρνα ταυτότητα του ασθενή (Googler, e-patient- Virtual Communities).
• O Ιατρός ως σύμβουλος στο διαδίκτυο.
• Καινοτομία και Ιατρικές εφαρμογές.
• Συνεργατική φροντίδα (Ο Ιατρός σε ρόλο συντονιστή της διεπιστημονικής ομάδας φροντίδας)

by bletsos

Η Ψυχολογία του καλού παιδιού

Μπράβο, σε αγαπώ τόσο πολύ, είσαι ένα καλό παιδί...

Πόσο συχνά αλήθεια, οι γονείς χρησιμοποιούμε αυτή την φαινομενικά αθώα πρόταση. Και λέω φαινομενικά, γιατί αυτή η πρόταση συνδέει το βασικό για κάθε παιδί συναίσθημα της  αγάπης και της αποδοχής με την συμπεριφορά του. Πράγμα που στο απλοϊκό μυαλουδάκι μεταφράζεται ως:
Είμαι καλό παιδί = με αποδέχονται = με αγαπούν και αντίστροφα  Δεν είμαι καλό παιδί = δεν με αποδέχονται = δεν με αγαπούν
Η γονεϊκή αγάπη όμως δεν είναι ζήτημα επιλογής για το παιδί αλλά το κεντρικό θέμα γύρω από το οποίο διαμορφώνεται η αντίληψη για τον εαυτό του και τους άλλους. Επομένως το παιδί  θα κάνει ότι είναι δυνατόν για να πάρει την ζωτική για την επιβίωση του αγάπη.
Ένας δρόμος που συχνά  επιλέγουν σαν διέξοδο  τα παιδιά είναι να παρουσιάζουν προς τα έξω  μια ψευδή εικόνα του Εαυτού (false self) που είναι συμβατή με τις απαιτήσεις του περιβάλλοντος.  Για να το καταφέρουν αυτό  καταπιέζουν τα αρνητικά τους συναισθήματα ακριβώς από τον φόβο της απόρριψης.
Όταν αυτό γίνεται για μεγάλο χρονικό διάστημα το παιδί χάνει την ικανότητα επαφής με τα πραγματικά του συναισθήματα και μεγαλώνει αντιλαμβανόμενο τα συναισθήματα και τις ανάγκες των άλλων.
(Πολλοί από τους θεραπευτές και γενικότερα από τους ανθρώπους που επιλέξανε να υπηρετήσουν τις επιστήμες του ανθρώπου, υπήρξαν σε κάποιο βαθμό καλά παιδιά στην παιδική τους ηλικία.)
Τα ακραία περιβάλλοντα, που δεν δίνουν καθόλου σημασία στα συναισθήματα και τις ανάγκες  των παιδιών (ακυρωτικά περιβάλλοντα) μπορεί να οδηγήσουν το παιδί στην ανάπτυξη διαταραχής προσωπικότητας, στις πιο ήπιες καταστάσεις αναπτύσσονται νευρώσεις και καταθλίψεις.
Σε κάθε περίπτωση η ακύρωση των συναισθημάτων και η ανάπτυξη του ψευδούς εαυτού δημιουργούν το σκηνικό για να στηθεί (με την συνδρομή βιολογικών και άλλων παραγόντων) η συναισθηματική δυσκολία των ενηλίκων.
Για τους παραπάνω λόγους είναι σημαντικό οι γονείς θα θυμόμαστε πως:

Η Αγάπη και η αποδοχή στα παιδιά μας δινεται  χωρίς όρους και  προϋποθέσεις.
Τα παιδιά μας είναι πάντοτε αποδεκτά.
Οι προβληματικές συμπεριφορές των παιδιών μας  είναι ζήτημα προς διαχείριση.
Τα προβλήματα είναι τα προβλήματα και τα παιδιά είναι τα παιδιά.

 
Απο το Βιβλίο της A.Miller "Οι φυλακές της παιδικής μας ηλικίας" - Εκδόσεις  ΡΟΕΣ

by bletsos

Η νοσηλεία της νευρικής ανορεξίας

[googleapps domain="docs" dir="presentation/d/1SMAJzZUhNwghEImJRwQV0254aDiHgOj4kgVePHL4hq4/embed" query="start=false&loop=false&delayms=3000" width="480" height="299" /]

by bletsos

Σύστημα γύρω απ' το πρόβλημα

Χαρακτηριστικά Του Προβλήματος

Μία κατάσταση (οι και περισσότερες) ανεπιθύμητη και χρείζουσα αλλαγής η οποία όμως είναι μεταβλητή.
Μία κατάσταση  που αποσπά την προσοχή μέσα σε ένα πλήθος άλλων καταστάσεων που τρέχουν παράλληλα. Η κατάσταση αυτή παίρνει ένα όνομα ενώ οι άλλες περνούν απαρατήρητες.

Χρειάζεται πληθώρα πράξεων και επικοινωνιών για τις οποίες να δίνεται από διάφορα άτομα η περιγραφή,  “όλο το ίδιο συμβαίνει” ή “τίποτε δεν γίνεται”, από κάποιον/κάποιους. 
Χρειάζεται κάποιος ή κάποιοι παρατηρητές που να εντοπίσουν και περιγράψουν την κατάστασή. Αυτοί οι κάποιοι μπορεί και να διαφωνούν μεταξύ τους για το αν είναι πρόβλημα ή το που έγκειται το πρόβλημα πραγματικά (Ludewig, 1992).
Η προβληματική κατάσταση:
Ανεπιθύμητη 

Διάκριση ανάμεσα στο “πρόβλημα” και στο “να υποφέρει κάποιος”. Το “να υποφέρει κάποιος” γίνεται πρόβλημα όταν αυτός που υποφέρει το κοινοποιήσει και αναπτυχθεί γύρω από αυτό ένα σύστημα βοήθειας ή ένα σύστημα γύρω από το πρόβλημα.

Νεαρή εκπαιδευτικός απευθύνεται στο Διευθυντή του σχολείου ζητώντας βοήθεια για κάποιον ζωηρό μαθητή που της δημιουργεί διαρκώς ζητήματα στην τάξη. Αν ο Διευθυντής χαμογελάσει συγκαταβατικά λέγοντας πως η αντίδραση της είναι υπερβολική και οφείλεται στην απειρία λέγοντας πως “όλοι τα περάσαμε αυτά..”, τότε δεν υφίσταται  κανένα πρόβλημα για το σχολικό πλαίσιο και κανένα σύστημα γύρω από το πρόβλημα δεν θα κατασκευαστεί. 
Μεταβλητή  (Weber and Retzer, 1991).

Παιδιά και προβλήματα

Ποιος ορίζει ότι μια κατάσταση αποτελεί πρόβλημα.
Τη σημασία (νόημα) έχει αυτό το πρόβλημα για τους εμπλεκόμενους.
Ποιοι συμφωνούν με τον ορισμό και ποιοι όχι.
Για ποιόν η κατάσταση αποτελεί το μέγιστο πρόβλημα.
Για ποιόν το μικρότερο.
Το πλαίσιο εμφάνισης του προβλήματος και τα χαρακτηριστικά του πλαισίου.
Πότε και πού εμφανίζεται το πρόβλημα (συχνότητα και συνθήκες).
Πότε δεν εμφανίζεται το πρόβλημα.
Ποιοι και πως συμμετέχουν στην διατήρηση.
Ποιοι και πως θα μπορούσαν να βοηθήσουν στην επίλυση.

Και σε κάθε περίπτωση να θυμάστε πώς..

"Τα παιδιά είναι τα παιδιά και τα προβλήματα είναι τα προβλήματα."

 
Photo Kids by JandDphotography

by bletsos

Πως κατασκευάζεται ένα πρόβλημα;

Ανακάλυψη του Προβλήματος-Επινόηση του Προβλήματος

Κάποιος σχηματίζει την εντύπωση ότι “κάτι δεν πάει καλά” κατά την παρατήρηση της συμπεριφοράς ενός άλλου μέλους της οικογένειας ή κατά την παρατήρηση του ίδιου του του εαυτού.

Δημιουργία ενός συστήματος επικοινωνίας που καθορίζεται από το Πρόβλημα

Η εντύπωση αυτή διαδίδεται κατά την επικοινωνία με άλλους ώστε το πρόβλημα να καθίσταται το κύριο περιεχόμενο και το επίκεντρο των επικοινωνιακών σχέσεων των συμμετεχόντων. Η συλλογική προσοχή όλο και περισσότερο επικεντρώνεται σε αυτό που δεν “πάει καλά”. 

Εξήγηση του προβλήματος

Αναζητείται, εντοπίζεται και συζητείται μια εξήγηση για το πρόβλημα, η οποία είναι τόσο εύλογη ώστε να επιβιώνει, αφετέρου όμως δεν προσφέρει κανένα εφικτό τρόπο επίλυσης του.
Εξηγήσεις του τύπου “το παρελθόν ως πεπρωμένο”,σύμφωνα με τις οποίες μη αναστρέψιμα συμβάντα του παρελθόντος (πχ τραύμα της παιδική ηλικίας, τα γονίδια κλπ), ασκούν καθοριστική επιρροή στο υφιστάμενο πρόβλημα “είναι ψυχικά ανισόρροπος”.
Εξηγήσεις μέσω των οποίων ενοχοποιούνται λεκτικά για πολύπλοκα δι ανθρώπινα προβλήματα τα ατομικά χαρακτηριστικά ενός μεμονωμένου συμμετέχοντα, στον οποίο μάλιστα αρνούνται την ικανότητα ή τη θέληση για επίλυση των προβλημάτων “είναι ένα κακό παιδί-κακό από τη φύση του”
Εξηγήσεις, σύμφωνα με τις οποίες όλοι οι συμμετέχοντες στο πρόβλημα θεωρούνται αβοήθητοι και οι οποίοι αποδίδουν την ικανότητα επίλυσης σε κάποια ανώτερη δύναμη (στο υπουργείο,το σύστημα, στους ειδικούς κλπ) 

Ενέργειες που σταθεροποιούν το Πρόβλημα

Όλοι οι συμμετέχοντες συμπεριφέρονται διαρκώς σαν να μην υπήρχε διέξοδος από το το πρόβλημα ή σαν να βρισκόταν η λύση αποκλειστικά στα χέρια κάποιων άλλων ατόμων.
Εδώ φαίνεται η δύναμη των περιγραφών. Διότι η  γλώσσα μας παρασύρει να μην βλέπουμε λύσεις- ή μια μόνο και μοναδική λύση-τότε δεν μπορούν να βρεθούν νέοι, δημιουργικοί τρόποι επίλυσης. Στις μακροχρόνιες σχέσεις υιοθετούνται  συχνά ιδιαίτερα ισχυρές συμμετρικές ή συμπληρωματικές σχέσεις οι οποίες ενισχύονται και σταθεροποιούνται αμοιβαία.
Με την πάροδο του χρόνου η συμπεριφορές παγιώνονται και οδηγούν σε ταμπέλες του στύλ απροσάρμοστος, απείθαρχος, διασπαστικός κλπ (Schlippe and Schgweitzer, 2008).

by bletsos

Συμβουλευτική για εκπαιδευτικούς

[googleapps domain="docs" dir="presentation/d/1mEGYkS1nHw-cJhT5MSuDkLnKgKfJGtAPoqGtly16Ow4/embed" query="start=false&loop=false&delayms=3000" width="480" height="299" /]

by bletsos

Συνέδριο για την Θεραπευτική συμμαχία - Περιλήψεις ομιλιών

Word cloud made with WordItOut

Το σύννεφο λέξεων από τις περιλήψεις των ομιλιών του συνεδρίου. Το μέγεθος κάθε λέξης
καθορίζεται από την συχνότητα εμφάνισης. Παρατηρήστε την αθροιστική συχνότητα των λέξεων
που αναφέρονται στον ασθενή.

ΠΕΡΙΛΗΨΕΙΣ ΟΜΙΛΙΩΝ- ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ ΓΙΑ ΤΟ ΣΥΝΕΔΡΙΟ ΤΗΣ ΘΕΡΑΠΕΥΤΙΚΗΣ ΣΥΜΜΑΧΙΑΣ

Μπλέτσος Κωνσταντίνος  Νοσηλευτής-Ψυχολόγος
Υποψήφιος Διδάκτωρ Ψυχολογίας
Επιστημονικός συνεργάτης:  Get2Work
 
[metaslider id=3205]

 
 
O Νίκος Δέδες έκανε μια ιστορική αναδρομή στη συμμετοχή των ασθενών στις θεραπευτικές αποφάσεις. Πηγαίνοντας  πίσω στο μακρινό 1996, αναφέρθηκε στην επιτακτική ανάγκη της εποχής για συμμόρφωση των φορέων του HIV, στην χρήση των καινοτόμων (για την εποχή)  αντιρετροϊκών φαρμάκων. Επεσήμανε πως ήρθε η στιγμή να περάσουμε από την πατερναλιστική Ιατρική που αναφέρεται στην συμμόρφωση του Ασθενή, στην συμφωνία μεταξύ Ιατρού και Ασθενή. Για να επιτύχουμε την αλλαγή παραδείγματος (paradigm shift), συμπλήρωσε ο κ. Δέδες, οφείλουμε να σκεφτούμε πέρα από  τα δίπολα (Ασθενής-Ιατρός,  Φαρμακοποιός- Ασθενής) προς την κατεύθυνση της συμμαχίας.Read more

by bletsos

Τι μπορεί να προσφέρει η Ψυχολογία σε εμένα;

Πιστεύετε ότι η Ψυχολογία είναι μόνο για τους σπουδαστές, τους πανεπιστημιακούς, τους θεραπευτές και τους "ασθενείς"; Ξανασκεφτείτε το!
Η Ψυχολογία μπορεί να έχει σημαντικές εφαρμογές στην καθημερινή ζωή. Η Ψυχολογία μπορεί να μας βοηθήσει να βρούμε κίνητρα ή να παραμείνουμε κινητοποιημένοι σε σχέση με τους στόχους που έχουμε θέσει στην ζωή μας.
Η Ψυχολογία μπορεί να μας βοηθήσει να βελτιώσουμε την ηγεσία μας μέσα από συμβουλές όπως οι ακόλουθες:

• Εφαρμόστε σαφή καθοδήγηση, αλλά επιτρέψτε στα μέλη της ομάδας να εκφράζουν ελεύθερα τις απόψεις τους.
• Συζητήστε με τα μέλη της ομάδας τις ενδεχόμενες λύσεις ενός προβλήματος, χρησιμοποιήστε τον καταιγισμό ιδεών (brain storming) σε μια προσπάθεια να προστεθούν πληροφορίες γύρω από ένα πρόβλημα.
• Εστιάστε στις ενδεχόμενες λύσεις και μην λησμονείτε να επιβραβεύετε άμεσα την καινοτομία.

Η Ψυχολογία μπορεί να μας βοηθήσει να επικοινωνούμε καλύτερα. Η σύγχρονη έρευνα έχει δείξει πως η επικοινωνία είναι πολύ περισσότερα από την ομιλία και την γραφή. Το μεγαλύτερο (και πιο ουσιαστικό) κομμάτι της ανθρώπινης επικοινωνίας είναι το μη λεκτικό:

• Χρησιμοποιήστε την βλεμματική επαφή στην επικοινωνία σας.
• Εστιάστε στη μη λεκτικό κομμάτι της επικοινωνίας του συνομιλητή σας (εκφράσεις προσώπου, στάση του σώματος κλπ).
• Χρησιμοποιήστε τον τόνο της φωνής σας για να ενισχύσετε το λεκτικό σας μήνυμα.

Η Ψυχολογία μπορεί να μας βοηθήσει να καταλαβαίνουμε καλύτερα τα δικά μας συναισθήματα και τα συναισθήματα των άλλων. Η θεωρία της συναισθηματικής νοημοσύνης (Coleman, 1995), προσφέρει τους τρόπους που μπορούμε να επιτύχουμε κάτι τέτοιο:

 
Photo: Beautiful Day by CedZ
Tο άρθρο αποτελεί μια διασκευή του σχετικού άρθρου στο  about.com psychology
 

by bletsos