Το σώμα μέσα από την ψυχολογία και την τέχνη
Η λέξη "σώμα" στο Όμηρο αναφέρεται μόνο στο νεκρό σώμα. Όταν ο ποιητής αναφέρεται σε σώμα ζωντανού χρησιμοποιεί τις λέξεις δέμας, χρώς, μέλεα, γυῖα. Εξ ορισμού το ουσιαστικό αυτό περνάει αμέσως στην ουσία της έννοιας που ενσαρκώνει: Το σώμα είναι το πεπερασμένο περίβλημα, το ρούχο της ζωής. Το σώμα γερνάει, πονάει, γεννάει, ματώνει, κάνει έρωτα, μεταβάλλεται και αλλοιώνεται, φθείρεται και πεθαίνει, απασχολεί τη φιλοσοφία, την ψυχολογία, την ιατρική, την τέχνη αλλά γίνεται και τέχνη.
Το ένα σκέλος του σεμιναρίου θα επικεντρωθεί σε μια σύντομη αναδρομή της ιστορίας της απεικόνισης του σώματος στις εικαστικές τέχνες και στο σώμα ως τέχνη, ως φορέα πραγματοποίησης καλλιτεχνικών ιδεών και ως μέσο δημιουργικής ή καταστροφικής χειρονομίας.
Ήδη από τον περασμένο αιώνα το σώμα επαναπροσδιορίστηκε, αντικειμενοποιήθηκε και εκτός από θέμα απεικόνισης μεταμορφώθηκε το ίδιο σε επιφάνεια ή μέσο καλλιτεχνικής δημιουργίας, έγινε το ίδιο τέχνη. Συνδέθηκε με τις τεχνολογικές εξελίξεις, τις μηχανές, τις ρομποτικές και υβριδικές κατασκευές, τρυπήθηκε, του τοποθετήθηκαν εμφυτεύματα, κρεμάστηκε από γάντζους και αιωρήθηκε στο κενό, ταλαιπωρήθηκε και βασανίστηκε, ακρωτηριάστηκε και χειρουργήθηκε, έγινε cyborg, ντύθηκε με ωμές μπριζόλες ή δάνεισε το λίπος του για να κατασκευαστούν σαπούνια και ονομάστηκε πρωτοποριακό, μεταμοντέρνο, τέχνη.
Καλλιτέχνες όπως η Ορλάν, ο Stelarc ή οι Aziz + Cucher θέτουν το σώμα στην καρδιά της προβληματικής της τέχνης. Είναι οι πλαστικές χειρουργικές επεμβάσεις, η κακοποίηση και η άσκηση βίας στο σώμα, στο ίδιο το σώμα του καλλιτέχνη από τον εαυτό του, τέχνη; Πως διαμορφώνεται η έννοια του σώματος κοινωνικά, οικονομικά, πολιτισμικά; Είναι η ‘σαρκική τέχνη’ μια ακρότητα ή ένας ‘νέος’ τρόπος έκφρασης αφού πλέον όλα έχουν ήδη ειπωθεί και διατυπωθεί με τα ‘παραδοσιακά’ ή ‘συμβατικά’ μέσα; Εμπίπτει στη δικαιοδοσία της Κοινωνιολογίας και της Ψυχολογίας η αντιμετώπιση του σώματος ως καλλιτέχνημα, ως ένα νέο είδος καμβά;
Ο Foucault πιστεύει πως η μοντέρνα εξουσία δεν καταπιέζει αλλά κατασκευάζει πραγματικότητες. Με τον τρόπο αυτό η ανάγκη για έλεγχο και καταστολή μειώνονται στο βαθμό που ο αποκλίνων φροντίζει να αυτό διορθώνει την συμπεριφορά του δίχως (την βίαιη) εξωτερική επιβολή. Ο Foucault ονόμασε την τάση αυτή της μοντέρνας εξουσίας Πανοπτισμό, ενώ στην ανάλυσή του εμπνεύστηκε από το περίφημο σχέδιο για ιδρύματα εγκλεισμού του Bentham, το Πανοπτικόν.
To Πανοπτικόν υπήρξε ένας ευφυής σχεδιασμός που προκαλούσε την αίσθηση στον κρατούμενο ότι ήταν ορατός από το βλέμμα ενός και μόνο φύλακα. Με τον τρόπο αυτό ο κρατούμενος αυτό ρύθμιζε την συμπεριφορά του, δίχως να υπάρχει ανάγκη για βίαιη επιβολή. Η Μοντέρνα εξουσία κατασκευάζει την πραγματικότητα του σύγχρονου ανθρώπου μέσα από τον κυρίαρχο λόγο για τα πράγματα. Μια από τις κορυφαίες αφηγήσεις της εποχής μας είναι η αφήγηση για το σώμα, όχι το σώμα στην βιολογική του διάσταση αλλά το ενδεχόμενο (σώμα), το σύνολο των πιθανοτήτων που επενδύεται με προσδοκίες και φαντασιώσεις ευτυχίας και που εντέλει προσδιορίζει την αυτοεικόνα και σε μια ευρύτερη προοπτική την αυτοαξία μας.
Το ενδεχόμενο σώμα νοηματοδοτείται ως ο χάρτης (map) που σκιαγραφεί αλλά δεν αναπαριστά το πλήθος των δυνατοτήτων της περιοχής (territory). Είναι ο ιδρώτας, ο κάματος αλλά και συχνά η φαρμακευτική βοήθεια που θα συνδέσει τον χάρτη με την περιοχή, για να λάβει σάρκα και οστά το σχέδιο. Τούτη η μακρά και επώδυνη διαδικασία είχε επί μακρόν συνδεθεί με τον ιδιότυπο ναρκισσισμό του καθρέφτη των γυμναστηρίων, και ήταν παραδοσιακά μοναχική και μονωμένη στα στενά όρια τους.
Το Πανοπτικόν γυμναστήριο αντίθετα, είναι διάφανο και εντελώς εκτεθειμένο σε δύο επίπεδα. Στο εξωτερικό επίπεδο οι γυάλινοι τοίχοι του εκθέτουν στο Πάνθορα εξουσιαστικό κοινωνικό βλέμμα (the gaze). Στο εσωτερικό, τα όργανα (σύμπραξη της μηχανικής και της ηλεκτρονικής τεχνολογίας), παρατάσσονται κυκλικά απέναντι από το φυλάκιο έλεγχου (εσωτερικός έλεγχος). Τεχνολογία και Κοινωνία συνεργάζονται αρμονικά για να υπηρετήσουν τον άνθρωπο, χωρίς ο άνθρωπος (στη φυσική του διάσταση) να αποτελεί και αναγκαία συνθήκη της όλης διαδικασίας. Δεν χρειάζεται καν ο γυμναστής – φύλακας της ορθότητας.
Η τεχνολογία καταγράφει και συγκρίνει αυτόματα τις αποκλείσεις, εικονικοποιεί τις καμπύλες και τα μεγέθη της φυσιολογικότητας (καρδιακές σφίξεις, αριθμός αναπνοών και δείκτης μάζας σώματος). Η μηχανική μνήμη αποτυπώνει στο καντράν το μέγεθος της προσπάθειας, τον δρόμο που διανύθηκε και κυρίως τον δρόμο που απομένει. Κι όλα αυτά με ένα τρόπο επιστημονικό που δεν χωράει αμφισβητήσεις και ταλαντεύσεις. Το αόρατο μάτι της πειθαρχικής ισχύος (disciplinary power) είναι παντού ακόμη και όταν δεν είναι πουθενά. Οι κοινωνικές νόρμες που οριοθετούν την κανονικότητα του σώματος είναι πλήρως εσωτερικευμένες, απλές, προφανείς, εύληπτες και κατανοητές.
Τόσο απλές που μπορούν να γίνουν διαφημιστικό μήνυμα, slogan ή mouth to mouth marketing. Μια ερώτηση όπως , “Τι είναι αυτό που σε οδηγεί στο γυμναστήριο” αρκεί για να προκαλέσει την έκδηλη απορία στο βλέμμα και το μειδίαμα στα χείλη των ανθρώπων. –Τι είδους ερώτηση είναι αυτή. Αφού είναι όλοι τους εδώ… Και είναι πραγματικά όλοι παρόντες, ακόμη και όσοι ως απόντες γίνονται σύμβολα του Κοινωνικού νου πως ορίζει τι πρέπει να γίνει και πώς γίνεται. Οι άνθρωποι τραβούν τον συλλογικό δρόμο προς την ευτυχία δίχως να χρειάζονται πια τη- φυσική- παρουσία του υποβολέα να υπενθυμίζει πως τα αγαθά κόποις κτώνται. Το γνωρίζουν πολύ καλά από μόνοι τους.
Επιμορφωτές : Κωνσταντίνος Μπλέτσος, Ψυχολόγος, MSc Δρ Μαρία Αθανασέκου, Ιστορικός τέχνης.
[hoot_code][/hoot_code]
What is mind uploading?
Mind uploading is a popular term for a process by which the mind, a collection of memories, personality, and attributes of a specific individual, is transferred from its original biological brain to an artificial computational substrate. Alternative terms for mind uploading have appeared in fiction and non-fiction, such as mind transfer, mind downloading, off-loading, side-loading, and several others. They all refer to the same general concept of “transferring” the mind to a different substrate.
Once it is possible to move a mind from one substrate to another, it is then called a substrate-independent mind (SIM). The concept of SIM is inspired by the idea of designing software that can run on multiple computers with different hardware without needing to be rewritten. For example, Java’s design principle “write once, run everywhere” makes it a platform independent system. In this context, substrate is a term referring to a generalized concept of any computational platform that is capable of universal computation.
We take the materialist position that the human mind is solely generated by the brain and is a function of neural states. Additionally, we assume that the neural states are computational processes and devices capable of universal computing are sufficient to generate the same kind of computational processes found in a brain. Link out
Links
The Psychology of Body Modification
Fifty Shades of Tattooing: Body Art, Risk and Personality
Special Issue: THE SITUATED BODY
Introduction: The Arts and Sciences of the Situated Body (PDF 79 kb)
Shaun Gallagher Affective Proprioception (PDF 78 kb)
Jonathan Cole & Barbara Montero Controlling Gaze, Chess Play and Seduction in Dance: Phenomenological Analysis of the Natural Attitude of the Body in Modern Ballroom Dance (PDF 85 kb)
Gediminis Karoblis To Peform the Layered Body--A Short Exploration of the Body in Performance (PDF 92 kb)
Helena De Preester Situated Cognition, Dynamic Systems, and Art: On Artistic Creativity and Aesthetic Experience (PDF 75 kb)
Ingar Brinck Situating Situatedness through Æffect and the Architectural Body of Arakawa and Gins (PDF 54 kb)
Jondi Keane The Uncanny Body: From Medical to Aesthetic Abnormality (PDF 89 kb) A
Αlexander Kozin Pre-Reflective Self-Consciousness: On Being Bodily in the World (PDF 75 kb)
Dorothée Legrand Merleau-Ponty's Phenomenological Itinerary From Body Schema to Situated Knowledge: On How We Are and How We Are Not to "Sing the World" (PDF 96 kb)
Stephen H. Watson On Naturally Embodied Cyborgs: Identities, Metaphors, and Models (PDF 55 kb)
Evan Selinger and Timothy Engström Negotiating Embodiment: A Reply to Selinger and Engström (PDF 98 kb)
Andy Clark Disembodied Consciousness and the Transcendence of the Limitations of the Biological Body (PDF 63 kb)
Rob Harle A Situated or a Metaphysical Body? Problematics of Body as Mediation or a Site of Inscription (PDF 63 kb)
Andrew R. Rawnsley ART Photography
Syrie Kovitz CREATIVE WRITING The Laundry Cycle (PDF 39 kb)
Christine Wiesenthal Sestina (PDF 26 kb)
Richard Hoffman Fifty-Some Bags of Garbage at the Edge of the Earth (PDF 33 kb)
Helen Krieger Thoughts About Thoughts (PDF 50 kb)
Fanny Howe Two poems (PDF 27 kb)
Rebecca Lu Kiernan Europe (PDF 25 kb)
Alex Irvine Three poems (PDF 21 kb)
Kristina Marie Darling Tight and Low Across the Lap (PDF 21 kb)
Mary Lynn Broe Hunger at the Mountain (PDF 21 kb) Kurt Caswell
Celebrating Don Ihde Review of Postphenomenology: A Critical Companion to Ihde Edited by Evan Selinger (PDF 37 kb) Reviewer: Jan-Kyrre Berg Olsen
Textual Styles Review of Analyzing Prose by Richard Lanham (PDF 34 kb) Reviewer: G. Keilan Rickard
Nordic Women, Symbiotic Poetry Review of To Catch a Life Anew: 18 Swedish Women Poets Translated by Eva Claeson, Sonia Akesson, Kristina Lugn, Barbro Dahlin, & Margareta Ekstrom (PDF 44 kb) Reviewer: Hakan Sandgren
The Complexities of Cixious and Ecriture Feminine Review of Helene Cixious: Live Theory by Ian Blyth & Susan Sellers (PDF 48 kb) Reviewer: Kristen Hennessy
CONTRIBUTORS
Contributors (PDF 71 kb)
Τέχνη και Ψυχολογία
Για την συστημική οπτική, η ψυχική ασθένεια δεν γίνεται αντιληπτή ως κάτι που κατοικεί εντός των ανθρώπων, αλλά περισσότερο ως μια σχεσιακή δυσλειτουργία που εκφράζεται στο μεταξύ των. Οι τρελοί της κάθε εποχής δεν είναι επομένως, το αποτέλεσμα μιας προκαθορισμένης βιολογικά ποιότητας, αλλά οι φορείς και οι εκφραστές της τρέλας των ανθρωπίνων σχέσεων.
Αν λοιπών υιοθετήσουμε αυτή την σχεσιακή οπτική, οι παθολογίες των καιρών και των τόπων γίνονται αντιληπτές ως συνθήκες που υπερβαίνουν ή είναι εν πάση περιπτώσει διαφορετικές, απ' το σύνολο των παθολογιών των κοινωνικών δραστών μιας συγκεκριμένης ιστορικής συγκυρίας.
Ας αναρωτηθούμε για παράδειγμα, “Τι ανέλαβε να πει από τα ανείπωτα (unspoken) της εποχής της η Guernica; Πόσο δυνατός υπήρξε ο “λόγος” της, πόσο διαχρονικά ισχυρός και πόσο ικανός να νοηματοδοτεί, ανεξαρτήτως χώρου, χρόνου και συγκεκριμένων ιστορικών συγκείμενων;”. Η Guernica στο ανίδεο μάτι φαίνεται τουλάχιστον παράδοξη. Ανθρώπινα μέλη και λάμπες φωτισμού, μοσχαροκεφαλές, λύκοι, άλογα και λυχνίες, όλα μαζί ατάκτως ειρημένα, δίχως ρεαλισμό και συνοχή μοιάζουν σίγουρα η γέννα ενός τρελού μυαλού. H μήπως η γέννα μιας τρελής εποχής;
“….Είμαστε κάτι απίστευτες αντένες
υψώνονται σαν δάχτυλα στα χάη
στην κορυφή τους το άπειρο αντηχάει
μα γρήγορα θα πέσουνε σπασμένες.
Είμαστε κάτι απίστευτες αντένες.
Είμαστε κάτι διάχυτες αισθήσεις
χωρίς ελπίδα να συγκεντρωθούμε
στα όνειρά μας μπερδεύεται όλη η φύσις
στο σώμα στην ενθύμηση, πονούμε
κι η ποίηση είναι το καταφύγιο που φθονούμε….”
Θύματα του περιβάλλοντος και των εποχών, οι καλλιτέχνες είναι σύμφωνα με τον Καρυωτάκη, αντένες που αντηχούν τα χάη. Ευαίσθητοι δέκτες και πομποί συνάμα, συμβολοποιητές [sic] του πνεύματος των παρόντων και μελλούμενων καιρών (zeitgeist), δομούν και αποδομούν ταυτόχρονα το είναι και το δέον, μέσα από τον τόσο οικεία αλλότριο κώδικα της τέχνης τους σαν κεραίες τεντωμένες μεταβολίζουν τα σήματα των μελλούμενων καιρών, σαν αλεξικέραυνα γειώνουν τα ρεύματα των εποχών. Αλλά φευ, γρήγορα θα σπάσουν απ τους ανέμους και τις θύελλες ή ακόμη χειρότερα θα χαθούν μέσα στην βουή και την σύγχυση, θα βυθιστούν στον πόνο των πραγμάτων και τον πόνο τ’ ανθρώπου και θα σιγήσουν οριστικά
Άλλα έτσι είναι οι καλλιτέχνες. Πρωτοπόροι, αλαφροΐσκιωτοι και αποδιοπομπαίοι, αναλαμβάνουν τον ρόλο που οι συμβατικότητες τους έχουν αναθέσει. Εφελκύουν την αλλαγή, αντιστεκόμενοι με σθένος στις ομοιοστατικές κοινωνικές δυναμικές και ανοίγουν δρόμους μέσα από το χάος των εποχών προς τις νέες κανονικότητες (mainstream art) και τα καινοφανή ήθη. Και αυτή η δουλειά έχει κόστος, μεγάλο συναισθηματικό κόστος και πολύ μοναξιά.
Με τον τρόπο αυτό οι τρελοί καλλιτέχνες επιτρέπουν σε εμάς (τους κατά σύμβαση λογικούς) να απολαμβάνουμε την αυτάρεσκη κανονικοτητά, καθόσον εκείνοι παραμένουν τόσο τρελοί όσο να μοιάζουμε εμείς λογικοί και τούμπαλιν, σε μια κυκλική διάταξη όπου η τρέλα και η λογική δεν είναι πράγματα αλλά σχέσεις και πράξεις νοήματος (Bruner, 2011).
Η τέχνη έχει την δύναμή της αφήγησης (narrate) χωρίς απαραίτητα να χρησιμοποιεί τον λόγο (discourse), συμπυκνώνει την μνήμη σε ένα στίχο, δυο φιγούρες , τρεις πινελιές. Κινείται αναστοχαστικά στο χωροχρονικό συνεχές, χωρίς να υπόκεινται στον έλεγχο των φορμαλισμών. Αλλάζει τόπους και συναισθήματα, βγάζει αυτάρεσκα τη γλώσσα σε κάθε συμβατικότητα, δεν είναι υπόχρεη αναφοράς στην (όποια) πραγματικότητα.
Πόσο κοντινό είναι τούτο σε αυτό που οι άνθρωποι ονομάζουμε τρέλα; Ο καλλιτέχνης γίνεται Θεός καθώς ποιεί, καθώς δημιουργεί εκ του μη όντος την δική του αλήθεια στην οποία μας καλεί να γίνουμε κοινωνοί. Και αυτό είναι σίγουρα μια μεγάλη ευθύνη.
Από την άλλη βέβαια είναι ο πόνος (των πραγμάτων και τ’ ανθρώπου που λέει ο αγαπημένος Καρυωτάκης), που μας ξυπνάει από την μακάρια γαλήνη μιας ρομαντικής μυθοποίησης.
Αυτή η σκέψη με οδηγεί σε ορισμένες – νομίζω- ενδιαφέρουσες ερωτήσεις:
Είναι άραγε η ενδοσκόπηση κίνητρο για την τέχνη ή μήπως αντίθετα είναι αποφυγή;
Ο πόνος κρατάει άραγε το πινέλο ή αντίθετα το πινέλο είναι ο μετουσιωμένος (κατά Freud) τρόπος που ο καλλιτέχνης επιλέγει για να βγει απ το συναισθηματικό του αδιέξοδο;
Είναι ή τέχνη το δηλητήριο ή μήπως είναι η γιατρειά για τις βασανισμένες ψυχές;
Εν τέλει ο καλλιτέχνης ψάχνει (ή ενδεχομένως) προκαλεί τον πόνο του ή μήπως αντίθετα ψάχνει τρόπους να απαλλαγεί από αυτόν;
Δεν ξέρω καν αν έχουν πρακτική αξία τούτες οι ερωτήσεις. Ο Bakhtin θα λεγε πως όλες αυτές οι ερωτήσεις δεν είναι πάρα οι πολλαπλές εσωτερικές φωνές που πραγματεύονται την πολυφωνία, τη μορφή, την απαρτίωση και εν τέλη το νόημα.
Το νόημα όμως δεν υπάρχει έξω από την ανθρώπινη εμπειρία.
Αποτελεί προσωπική ευθύνη του καθενός η απόδοση του νοήματος στη ζωή, μας διδάξαν οι Υπαρξιστές Φιλόσοφοι όπως ο Kierkegaard. Και είναι συχνά ο λόγος που δίνει νόημα στα πράγματα. Οι αφηγήσεις που καθείς πλάθει, όχι μόνο για να εξηγήσει αλλά και να βιώσει αυτό που είναι (dasein), την ύπαρξή του.
Ο Νίτσε για παράδειγμα ακούγεται σαν μια απελπισμένη κραυγή απέναντι σε μια επερχόμενη νεωτερικότητα. Και ο Νίτσε τράβηξε αυτή την κραυγή μέχρι το απώτατο σημείο, που ήταν η πνευματική του κατάρρευση. Η τρέλα του Νίτσε έχει την ίδια σημασία με την απονενοημένη φυγή του Ρεμπώ, ή την αυτοκτονία του Καρυωτάκη. Είναι η “η μεγάλη άρνηση” η οποία τρέφει ακόμη όλη τη δυτική σκέψη του 20ου αιώνα, και όλες τις κριτικές μας αντιστάσεις απέναντι σε μια πραγματικότητα που έχει όλο και περισσότερο τη φύση της πέτρας Προγούλης, 2015
Oι καλλιτέχνες έχουν στη διάθεση τους πλήθος συμβόλων και υλικών για να μιλήσουν. Μάρμαρο, γύψο, ξύλο, χαρτί, πινέλα, χρώματα, ακουαρέλες, κινήσεις, εκφράσεις, μονολόγους , σιωπές. Και το κάνουν συχνά αδιαφορώντας αν μοιράζονται με το κοινό, τους αυτούς κώδικες επικοινωνίας. Είπαμε, το νόημα είναι προσωπική υπόθεση του καθενός. Όπως και προσωπική ευθύνη.
Άλλα σε κάποιο βαθμό τουλάχιστο, όλοι είμαστε (και) καλλιτέχνες όπως όλοι είμαστε (και) τρελοί. Είμαστε καθημερινοί άνθρωποι που λειτουργούν πάντοτε εντός συγκεκριμένων πλαισίων που καθορίζουν τα (συχνά δυσδιάκριτα) όρια μεταξύ της λογικής και του παραλόγου.
Vincent van Gogh – Wheat Field with Crows
«Αν ακούσεις μέσα σου μια φωνή να λέει δεν μπορείς να ζωγραφίσεις τότε χωρίς δισταγμό ζωγράφισε, κι η φωνή αυτή θα σιωπήσει». Vincent Van Gogh.
Στη εξελικτική μας πορεία πρώτα ζωγραφίσαμε σύμβολα σε σπηλιές και έπειτα (πολύ αργότερα) ανακαλύψαμε την δυνατότητα να εκφραζόμαστε μέσα από τον γραπτό λόγο. Επομένως είμαστε παλαιότεροι ζωγράφοι από ότι ποιητές, παλαιότεροι γλύπτες από ότι συγγραφείς, παλαιότεροι χτίστες από ότι ηθοποιοί.
Ο λόγος και ή λογική εδράζονται στο ομιλών αριστερό εγκεφαλικό ημισφαίριο, ή φαντασία και το όνειρο στο βωβο δεξιό. Τα συναισθήματα φωλιάζουν στις υποφλοιικες περιοχές του ιππόκαμπου και της αμυγδαλής. Η ικανότητά έκφρασης του ανθρώπου εμπλουτίζεται και γίνεται πιο εκλεκτική (elegant) παράλληλα με την βιολογική εξέλιξή των ανωτέρων συνειρμικών κέντρων του εγκεφαλικού φλοιού.
Όπως αναφέρεται στο lifeslittlemysteries.com έρευνα επιστημόνων της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου Johns Hopkins, οι οποίοι μελέτησαν τη συμπεριφορά 700.000 δεκαεξάχρονων Σουηδών, αποκαλύπτει ότι εκείνοι που είχαν άριστες σχολικές επιδόσεις διέθεταν επίσης τέσσερις φορές περισσότερες πιθανότητες να αναπτύξουν διπολική διαταραχή, δηλαδή μανιοκατάθλιψη, σε σχέση με τους μέτριους μαθητές.
Η διπολική διαταραχή συνεπάγεται δραματική εναλλαγή της διάθεσης ανάμεσα στην υπερβολική ευτυχία (γνωστή ως «μανία») και την κατάθλιψη. Πώς μπορεί αυτός o βίαιος κύκλος να προκαλεί δημιουργικότητα; Έρευνα από ένα μέλος της ειδικής ομάδας, James Fallon, νευρολόγο του Πανεπιστημίου της Καλιφόρνια στο Irvine, προτείνει μια απάντηση.
«Οι άνθρωποι με διπολική διαταραχή τείνουν να είναι δημιουργικοί όταν βγαίνουν από βαθιά κατάθλιψη» δήλωσε ο Fallon. Όταν η διάθεση του ασθενούς βελτιώνεται μετατοπίζεται αντίστοιχα και η εγκεφαλική του δραστηριότητα: η εγκεφαλική δραστηριότητα «κοπαζει» στο κάτω μέρος μιας περιοχής του εγκεφάλου που ονομάζεται μετωπιαίος λοβός, και εξάπτεται στο υψηλότερο τμήμα αυτού του λοβού. Περιέργως, η ίδια μετατόπιση συμβαίνει όταν οι άνθρωποι βιώνουν εξάρσεις δημιουργικότητας. «Εκεί εντοπίζεται αυτή η σχέση μεταξύ αυτών των κυκλωμάτων που έχουν να κάνουν με τη διπολική διαταραχή και τη δημιουργικότητα», είπε ο Fallon.
Όσο για το πώς τα πρότυπα του εγκεφάλου μεταφράζονται σε συνειδητή σκέψη, o Elyn Saks, καθηγητής Νομικής ψυχικής υγείας στο Πανεπιστήμιο της Νότιας Καλιφόρνιας, εξήγησε ότι οι άνθρωποι με ψύχωση δε φιλτράρουν τα ερεθίσματα, όπως οι άλλοι άνθρωποι. Αντ ‘αυτού, είναι σε θέση να φιλοξενούν ταυτόχρονα αντιφατικές ιδέες και να συνειδητοποιούν χαλαρές λεκτικές ενώσεις τις οποίες το ασυνείδητο μυαλό των περισσότερων ανθρώπων δεν θα θεωρούσε αντάξιες της αποστολής τους στην επιφάνεια της συνείδησής. Τη στιγμή που η εισβολή ανοησιών στη συνειδητή σκέψη μπορεί να είναι συντριπτική και να προκαλεί αναστάτωση παράλληλα , «μπορεί να είναι πάρα πολύ δημιουργική», δήλωσε ο Saks, ο οποίος ανέπτυξε σχιζοφρένεια ως νεαρός ενήλικας.
Για παράδειγμα, μελέτες σε λεκτικές ενώσεις, που ζητούν από τους συμμετέχοντες να απαριθμήσουν όλες τις λέξεις που τους έρχονται στο μυαλό σε σχέση με μια λέξη ως ερέθισμα (όπως «τουλίπα»), αποδεικνύουν ότι οι διπολικοί ασθενείς που υφίστανται ήπια μορφή μανίας μπορούν να δημιουργήσουν τρεις φορές περισσότερες ενώσεις στη λέξη που τους έχει δοθεί σε δεδομένη χρονική περίοδο από το γενικό πληθυσμό.
Φυσικά, κανείς δε χαρακτηρίζεται από άπλετη δημιουργική ενέργεια κατά τη διάρκεια μιας περιόδου σοβαρής κατάθλιψης ή σχιζοφρένειας. Πάνω απ ‘όλα, οι προϋποθέσεις αυτές είναι εξουθενωτικές, ακόμα και απειλητικές για τη ζωή, λένε οι επιστήμονες. Παρόλο που η κοινωνία ωφελείται από την παραγωγικότητα των ιδιοφυιών της , τα πάσχοντα άτομα δεν θεωρούν πάντα ότι οι στιγμές της λαμπρότητας τους αξίζει αυτή την εκτεταμένη δυστυχία.
Μπλέτσος Κωνσταντίνος
Ψυχολόγος