Θέματα ψυχολογίας Αρχεία - Σελίδα 16 από 20

Συστημικές ερωτήσεις

Συστημικές ερωτήσεις για τη διερεύνηση των σχέσων στα πλαίσια της σχολικής τάξης

Ο Γιάννης κάνει φασαρία και ενοχλεί την Μαίρη η οποία τον παρατηρεί με πολύ αυστηρό ύφος και αρχίζει καυγάς μεταξύ τους. Αντί να ρωτήσουμε ευθέως τον Γιάννη γιατί κάνει φασαρία και ενοχλεί την Μαίρη, θα μπορούσαμε να αναρωτηθούμε ποιος είναι ο λόγος της συμπεριφοράς του Γιάννη (σύμπτωμα) και τι λειτουργίες εξυπηρετεί στο πλαίσιο.
Θα μπορούσαμε επίσης να απευθύνουμε στη Μαίρη το ερώτημα, "Τι νομίζεις είναι αυτό που αναστατώνει τον Γιάννη ". Με τον τρόπο αυτό η συμπεριφορά του Γιάννη αποκτά νόημα στο πλαίσιο που εκδηλώνεται.

Επίσης θα μπορούσαμε να ρωτήσουμε:

Τι κάνουν οι άλλοι όταν η Μαίρη διαμαρτύρεται στον Γιάννη.Ποιος άλλος ενοχλείται από την συμπεριφορά του Γιάννη ή ποιος δεν ενοχλείται. Θυμάστε κάποια στιγμή που η Μαίρη δεν ενοχλήθηκε από την φασαρία του Γιάννη ή κάποια στιγμή που ο Γιάννης δεν έκανε φασαρία, ή ακόμη θα μπορούσαμε να ρωτήσουμε .. "Τι θα έπρεπε να κάνω Γιάννη, αν ήθελα να κάνεις συνέχεια φασαρία."

Με Τον Τρόπο Αυτό

Συλλέγονται πληροφορίεςΝοηματοδοτούνται οι συμπεριφορέςΠροκαλούνται τα άτομα να δουν την κατάσταση μέσα από την οπτική του άλλουΤα μέλη παίρνουν άμεση ανατροφοδότηση (feedback) από τα άλλα μέληΞεκαθαρίζονται οι υποθέσεις που κάνει ο ένας για τη συμπεριφορά του άλλου.Αναδεικνύονται διαφορές και εξαιρέσεις στον κανόνα που λέει πως ο Γιάννης είναι ένας ενοχλητικός φασαριόζος.

by Κωνσταντίνος Μπλέτσος

Πως κατασκευάζεται ένα πρόβλημα;

Ανακάλυψη του Προβλήματος-Επινόηση του Προβλήματος

Κάποιος σχηματίζει την εντύπωση ότι “κάτι δεν πάει καλά” κατά την παρατήρηση της συμπεριφοράς ενός άλλου μέλους της οικογένειας ή κατά την παρατήρηση του ίδιου του του εαυτού.

Δημιουργία ενός συστήματος επικοινωνίας που καθορίζεται από το Πρόβλημα

Η εντύπωση αυτή διαδίδεται κατά την επικοινωνία με άλλους ώστε το πρόβλημα να καθίσταται το κύριο περιεχόμενο και το επίκεντρο των επικοινωνιακών σχέσεων των συμμετεχόντων. Η συλλογική προσοχή όλο και περισσότερο επικεντρώνεται σε αυτό που δεν “πάει καλά”.

Εξήγηση του προβλήματος

Αναζητείται, εντοπίζεται και συζητείται μια εξήγηση για το πρόβλημα, η οποία είναι τόσο εύλογη ώστε να επιβιώνει, αφετέρου όμως δεν προσφέρει κανένα εφικτό τρόπο επίλυσης του.
Εξηγήσεις του τύπου “το παρελθόν ως πεπρωμένο”,σύμφωνα με τις οποίες μη αναστρέψιμα συμβάντα του παρελθόντος (πχ τραύμα της παιδική ηλικίας, τα γονίδια κλπ), ασκούν καθοριστική επιρροή στο υφιστάμενο πρόβλημα “είναι ψυχικά ανισόρροπος”.
Εξηγήσεις μέσω των οποίων ενοχοποιούνται λεκτικά για πολύπλοκα δι ανθρώπινα προβλήματα τα ατομικά χαρακτηριστικά ενός μεμονωμένου συμμετέχοντα, στον οποίο μάλιστα αρνούνται την ικανότητα ή τη θέληση για επίλυση των προβλημάτων “είναι ένα κακό παιδί-κακό από τη φύση του”
Εξηγήσεις, σύμφωνα με τις οποίες όλοι οι συμμετέχοντες στο πρόβλημα θεωρούνται αβοήθητοι και οι οποίοι αποδίδουν την ικανότητα επίλυσης σε κάποια ανώτερη δύναμη (στο υπουργείο,το σύστημα, στους ειδικούς κλπ)

Ενέργειες που σταθεροποιούν το Πρόβλημα

Όλοι οι συμμετέχοντες συμπεριφέρονται διαρκώς σαν να μην υπήρχε διέξοδος από το το πρόβλημα ή σαν να βρισκόταν η λύση αποκλειστικά στα χέρια κάποιων άλλων ατόμων.
Εδώ φαίνεται η δύναμη των περιγραφών. Διότι η γλώσσα μας παρασύρει να μην βλέπουμε λύσεις- ή μια μόνο και μοναδική λύση-τότε δεν μπορούν να βρεθούν νέοι, δημιουργικοί τρόποι επίλυσης. Στις μακροχρόνιες σχέσεις υιοθετούνται συχνά ιδιαίτερα ισχυρές συμμετρικές ή συμπληρωματικές σχέσεις οι οποίες ενισχύονται και σταθεροποιούνται αμοιβαία.
Με την πάροδο του χρόνου η συμπεριφορές παγιώνονται και οδηγούν σε ταμπέλες του στύλ απροσάρμοστος, απείθαρχος, διασπαστικός κλπ (Schlippe and Schgweitzer, 2008).

by Κωνσταντίνος Μπλέτσος

Συμβουλευτική για εκπαιδευτικούς

[googleapps domain="docs" dir="presentation/d/1mEGYkS1nHw-cJhT5MSuDkLnKgKfJGtAPoqGtly16Ow4/embed" query="start=false&loop=false&delayms=3000" width="480" height="299" /]

by Κωνσταντίνος Μπλέτσος

Τι μπορεί να προσφέρει η Ψυχολογία σε εμένα;

Πιστεύετε ότι η Ψυχολογία είναι μόνο για τους σπουδαστές, τους πανεπιστημιακούς, τους θεραπευτές και τους "ασθενείς"; Ξανασκεφτείτε το!
Η Ψυχολογία μπορεί να έχει σημαντικές εφαρμογές στην καθημερινή ζωή. Η Ψυχολογία μπορεί να μας βοηθήσει να βρούμε κίνητρα ή να παραμείνουμε κινητοποιημένοι σε σχέση με τους στόχους που έχουμε θέσει στην ζωή μας.
Η Ψυχολογία μπορεί να μας βοηθήσει να βελτιώσουμε την ηγεσία μας μέσα από συμβουλές όπως οι ακόλουθες:

Εφαρμόστε σαφή καθοδήγηση, αλλά επιτρέψτε στα μέλη της ομάδας να εκφράζουν ελεύθερα τις απόψεις τους.
Συζητήστε με τα μέλη της ομάδας τις ενδεχόμενες λύσεις ενός προβλήματος, χρησιμοποιήστε τον καταιγισμό ιδεών (brain storming) σε μια προσπάθεια να προστεθούν πληροφορίες γύρω από ένα πρόβλημα.
Εστιάστε στις ενδεχόμενες λύσεις και μην λησμονείτε να επιβραβεύετε άμεσα την καινοτομία.

Η Ψυχολογία μπορεί να μας βοηθήσει να επικοινωνούμε καλύτερα. Η σύγχρονη έρευνα έχει δείξει πως η επικοινωνία είναι πολύ περισσότερα από την ομιλία και την γραφή. Το μεγαλύτερο (και πιο ουσιαστικό) κομμάτι της ανθρώπινης επικοινωνίας είναι το μη λεκτικό:

Χρησιμοποιήστε την βλεμματική επαφή στην επικοινωνία σας.
Εστιάστε στη μη λεκτικό κομμάτι της επικοινωνίας του συνομιλητή σας (εκφράσεις προσώπου, στάση του σώματος κλπ).
Χρησιμοποιήστε τον τόνο της φωνής σας για να ενισχύσετε το λεκτικό σας μήνυμα.

Η Ψυχολογία μπορεί να μας βοηθήσει να καταλαβαίνουμε καλύτερα τα δικά μας συναισθήματα και τα συναισθήματα των άλλων. Η θεωρία της συναισθηματικής νοημοσύνης (Coleman, 1995), προσφέρει τους τρόπους που μπορούμε να επιτύχουμε κάτι τέτοιο:

Aναγνωρίστε και καταγράψτε τα συναισθήματα που συνοδεύουν τις καταστάσεις στη ζωή σας.
Ονοματίστε τα συναισθήματα και βαθμολογήστε τα σε μια κλίμακα (0-10).
Προσπαθήστε να δείτε μια κατάσταση μέσα από τα μάτια του άλλου.
Να θυμάστε πως τα συναισθήματα και οι σκέψεις είναι προσωπικές και φευγαλέες ανακατασκευές της εσωτερικής μας πραγματικότητας και δεν είναι η πραγματικότητα ή ίδια.

Photo: Beautiful Day by CedZ
Tο άρθρο αποτελεί μια διασκευή του σχετικού άρθρου στο about.com psychology

by Κωνσταντίνος Μπλέτσος

Οικοσυστημική προσέγγιση

Θα πρέπει να μελετήσουμε καλύτερα τις μεταβλητές του περιβάλλοντος που μπορεί να εξηγούν ή να συμβάλλουν στην εμφάνιση προβληματικών συμπεριφορών, όπως η επιθετικότητα και η βία (Durant, 1995; Molnar & Lindquist, 1989).

Οι Apter και Conoley (1984) υποστηρίζουν ότι η προβληματική συμπεριφορά δεν πρέπει να εκλαμβάνεται ως «ασθένεια» που «κατοικεί» μέσα στο σώμα του παιδιού, αλλά ως δυσαρμονία του συστήματος (Ματσόπουλος, 2009).

Ο Durant (1995) υιοθετεί την οικοσυστημική προσέγγιση, η οποία βασίζεται στις εξής παραδοχές:

Η προβληματική συμπεριφορά κατανοείται καλύτερα μέσα σε ένα πλαίσιο αλληλεπιδράσεων που συντηρούν αυτή την προβληματική συμπεριφορά. Αυτό συμβαίνει χωρίς οι εμπλεκόμενοι (π.χ. εκπαιδευτικοί) να το συνειδητοποιούν. Ενθαρρύνουν δηλαδή οι εκπαιδευτικοί ή οι γονείς την προβληματική συμπεριφορά των μαθητών με κάποιες από τις δικές τους συμπεριφορές (π.χ. απειλές, προσβολές προς τους μαθητές κλπ).

Η προβληματική συμπεριφορά συνήθως συνεχίζει να υφίσταται γιατί οι γονείς ή/και οι εκπαιδευτικοί συνεχίζουν να αντιδρούν με τον ίδιο τρόπο απέναντι στην προβληματική συμπεριφορά, και χωρίς να το επιδιώκουν, συμβάλλουν στη διατήρηση του προβλήματος.

Μια αλλαγή στην προβληματική συμπεριφορά μπορεί να οδηγήσει και σε άλλες αλλαγές και μακροχρόνιες θετικές επιπτώσεις σε πολλές πλευρές της συμπεριφοράς του μαθητή.

by Κωνσταντίνος Μπλέτσος

Υπάρχουν πολλές περιπτώσεις ραγδαίας αύξησης των επιπέδων του άγχους. Για παράδειγμα ένα αυτοκινητικό ατύχημα, μια ιατρική εξέταση ή μια απόλυση. Όμως όλες αυτές οι περιπτώσεις δεν αποτελούν παρά εξαιρέσεις, στο καθημερινό άγχος που βιώνουν οι άνθρωποι.
Αυτό που κυρίως γίνεται στους ασθενείς μας είναι η καθημερινή φθορά που τους προκαλεί η αίσθηση ότι δίνουν πάρα πολλά και παίρνουν λίγα πίσω.
Με άλλα λόγια, οι άνθρωποι φθείρονται από άνισες ανταλλαγές, με τα αφεντικά, τους συναδέλφους, τις συζύγους, τα παιδιά, τους γονείς, και τους φίλοι.
Είναι οι άνθρωποι που τα "παίρνουν" όλα μέσα τους , δίχως να δείχνουν το παραμικρό σημάδι πως ενοχλούνται. Είναι αποφασισμένοι να είναι θετικοί. Και πράγματι τα καταφέρνουν πάντοτε, χωρίς να ενοχλούν, χωρίς να στεναχωρούν, χωρίς να διεκδικούν τίποτε και από κανένα.
Θα τους αναγνωρίσετε εύκολα αυτούς τους ανθρώπους, είναι παντού γύρω μας, στην οικογένειά μας, στη δουλειά, στο σχολείο, στο στρατό...
Είναι εκείνοι που γελούν (ή κάνουν πολύ καλά τους άλλους να γελάν), οι ψυχές της παρέας, εκείνοι που φροντίζουν, που μπαίνουν ανάμεσα για να αποσοβήσουν την κρίση, εκείνοι που θα προστρέξουν στην ανάγκη σας, εκείνοι που θα επισκεφτείτε στο νοσοκομείο και θα σας ρωτήσουν αν είστε καλά.
Και έτσι πορεύονται στην ζωή τους μέχρι κάποιο μικρό ή μεγάλο γεγονός, γίνει η σταγόνα που ξεχειλίσει το ποτήρι.
Τότε το άγχος θα γίνει ανεξέλεγκτο και θα σωματοποιηθεί σε κατάθλιψη, αγχώδη νεύρωση, κρίση πανικού ή άσθμα.
Το αποτέλεσμα θα είναι η συμπεριφορά του ατόμου να μεταβληθεί δραστικά προς της αντίθετη κατεύθυνση.
Τώρα πλέον το άτομο ζητάει πίσω κάποια από αυτά που έδωσε. Μέσα από την ανημπόρια της αρρώστιας απαιτεί την προσοχή και την φροντίδα που στερήθηκε, σε μια προσπάθεια να αποκαταστήσει την διαταραγμένη ισορροπία.
Ο Gustafson θεωρεί πως αυτή η δυναμική της άνισης ανταλλαγής είναι τόσο θεμελιώδεις ώστε "Θα μπορούσε να είναι η βάση σχεδόν για όλη την ψυχοπαθολογία που βλέπουμε στην κλινική" (Gustafson, 1999).

Αναφορές
James P. Gustafson. (2005). Very Brief Psychotherapy. Abingdon, Oxon: Routledge.

15 Αυγούστου 2014

Συγκρότηση της εφηβικής ταυτότητας και διαδίκτυο

I'm Human by Nova-the-DeathGod on deviantART
Σύμφωνα τον Mead (1934), το ανθρώπινο ον αναπτύσσεται χάρη στην ικανότητά του να υιοθετεί και να κατανοεί μια μεγάλη ποικιλία στάσεων: «Γίνεται αντικείμενο για τον εαυτό του και πρόσωπο, μόνο όταν υιοθετεί τις τάσεις των άλλων απέναντι στον ίδιο του τον εαυτό σ' ένα δεδομένο κοινωνικό περίγυρο».
Κινήσεις και λόγια αποκτούν νόημα που επιτρέπει πολυάριθμες ανταλλαγές με τον άλλο: το να μιλά κανείς, δεν είναι μόνο το να μπορεί να εκφράζεται ο ίδιος, αλλά το να είναι ικανός να προβλέψει ορισμένες δυνατές απαντήσεις του άλλου, να μπει εν μέρει στη θέση του
Ακούγοντας τον εαυτό του να μιλά, το παιδί αποδεσμεύεται από μια κατάσταση καθαρής υποκειμενικότητας καθώς προοδεύει στην κατάκτηση και τον έλεγχο της γλώσσας και καθώς πολλαπλασιάζει τους συνομιλητές του, το παιδί διευθετεί την προσωπικότητά του και τείνει να εμφανιστεί στα μάτια του, σύμφωνα με την έκφραση του Mead, με την οπτική του «γενικευμένου άλλου», με τον οποίο ταυτίζεται.
Παράλληλα με τον Mead, ο Freud (1921), εξερευνώντας τη γένεση της προσωπικότητας, καταδεικνύει ότι συγκροτείται διαμέσου σειράς ταυτίσεων.
Ο Erikson (1968) περιγράφει τις συνιστώσες της ταυτότητας, που περιλαμβάνουν το αίσθημα μιας υποκειμενικής ενότητας και μιας χρονικής συνέχειας (μύχια όψη), το σύνολο των κοινωνικών συγκρίσεων με τους άλλους και ενώπιον τους (αλληλεπιδραστική όψη) και τη λιγότερο ή περισσότερο εύκολη ένταξη των προτύπων και των αξιών (πολιτισμική όψη). Το παιδί, και κατόπιν ο έφηβος, ακολουθούν μια διαδρομή διαδοχικά συνειδητή και ασυνείδητη, σηματοδοτούμενη από πλείστες όσες ταυτίσεις, αλλά και από κρίσεις και ρήξεις.
Οι ψυχολόγοι έχουν αναδείξει τη διαδικασία της εξερεύνησης (exploration ) ως το βασικό μηχανισμό διαμέσω του οποίου οι έφηβοι μπορούν να πειραματιστούν σε διαφορετικές ταυτότητες και να αξιολογήσουν τον τρόπο με τον οποίο γίνονται αντιληπτές από την κοινωνία (Moshman, 2005 ; Schwartz, 2001), όπως αναφέρεται απο τον James (2009).
Πολλοί έφηβοι να εκτίθενται σε ιστοσελίδες κοινωνικής δικτύωσης ήδη απο την ηλικία των δεκατριών. Οι όροι χρήσης υπηρεσιών όπως το MySpace και το Facebook απαιτούν ότι ένα άτομο πρέπει να είναι τουλάχιστον σε αυτή την ηλικία πριν από την δημιουργεία ενός λογαριασμού. Ο Santrock (2005) περιγράφει το συγκεκριμένο αναπτυξιακό στάδιο ως την εποχή που τα άτομα προσπαθούν να ανακαλύψουν « ποιοι είναι, τι είναι όλα αυτά, και πού πηγαίνουν στη ζωή».
Ο Marcia (1980) από την άλλη, αναφέρεται στην κρίση ταυτότητας, δεδομένου ότι αυτή η ηλικία, είναι η ηλικία της επιλογής και της αναζήτησης των εναλλακτικών λύσεων για ένα άτομο.
Μηχανισμοί δόμησης της εφηβικής ταυτότητας
Οι έφηβοι χρησιμοποιούν τρείς παράλληλους και αλληλεπιδραστικούς μηχανισμούς για να δομήσουν την ταυτότητα τους :

Την αυτό-έκφραση (self expression)
Tην αυτό-αντανάκλαση (self reflection)
Kαι την επιστροφοδοσία (feedback)

Επιστροφοδοσία
Η διαδικασία αυτή περιγράφει την ανατροφοδότηση που ο έφηβος λαμβάνει ως αποτέλεσμα των δύο πρώτων. Για παράδειγμα ο έφηβος πειραματίζεται με διάφορά στυλ ντυσίματος , μουσικών στυλ κλπ (self expression) και ταυτόχρονα ξεκινάει τις βαθύτερες (εσωτερικές) αναζητήσεις του σε θέματα ηθικής, φιλοσοφικής και υπαρξιακής τάξης (self reflection).
Οι διαμορφούμενες στάσεις και συμπεριφορές για να αποκτήσουν κάποιο νόημα θα πρέπει να συγκριθούν και να αντιπαρατεθούν με τις στάσεις και τις συμπεριφορές του «γενικευμένου άλλου». Αυτή λοπών η τόσο σημαντική διαδικασία λαμβάνει νέες διαστάσεις μέσα από τα ιντερνετικά κοινωνικά δίκτυα.
Κι αυτό διότι ότι ο έφηβος που αποτείνεται για feedback στο στενό και περιορισμένου εύρους δίκτυο επαφών του (φίλοι, συγγενείς, συμμαθητές κλπ), έχει τώρα τη δυνατότητα προσφυγής σε ένα δυνητικά άπειρο πλήθος (αξιολογητών), μέσα σε ένα περιβάλλον «ασφαλούς» πειραματισμού και επανελέγχουν των κοινωνικών ταυτοτήτων του.

by Κωνσταντίνος Μπλέτσος

Συναισθηματικό σύστημα

Σύμφωνα με τον Bowen (1972), οι σχέσεις μέσα σε μια οικογένεια καθορίζονται από το συναισθηματικό σύστημα και το βαθμό διαφοροποίησης των μελών από αυτό που ορίζει ως αδιαφοροποίητη μάζα του οικογενειακού εγώ.

Σε περιόδους κρίσης (και σίγουρα μια τέτοια περίοδος είναι και η περίοδος της εφηβείας) οι σχέσεις μέσα στο σύστημα τριγωνοποιούνται καθότι,“Το τρίγωνο αποτελεί το μικρότερο, σταθερό σύστημα σχέσεων. Ένα δυαδικό σύστημα σχέσεων είναι ένα ασταθές σύστημα που σε συνθήκες stress σχηματίζει ένα τρίγωνο” (σελ.22).

Σε αυτό το πλαίσιο παρατηρείται η μετατροπή του λιγότερου ισχυρού από τα τρία αλληλεπιδρώντα μέλη (συνήθως του παιδιού και του εφήβου) σε ένα είδος συναισθηματικού καταλύτη, ο οποίος αναλαμβάνει να διαχειριστεί τα έντονα συναισθήματα (άγχους, πόνου και αγωνίας) της διαπροσωπικής σχέσης του ζευγαριού.

Αν το παιδί παραμείνει σε αυτή τη θέση επί μακρό χρονικό διάστημα είναι πιθανό να αναπτύξει συμπτωματολογία (Κορρέ, 2011).

by Κωνσταντίνος Μπλέτσος