Συστημική σκέψη Αρχεία - Σελίδα 2 από 2

Η αμοιβαιότητα των σχέσεων

Οι αιτίες των συμπεριφορών ήταν πάντοτε αποτέλεσμα των λεγόμενων γραμμικών σχέσεων. Μια γραμμική εξήγηση περιλαμβάνει τη σχέση μεταξύ δύο καταστάσεων (Α και Β) όπου το Α προκαλεί το Β. Η διαπίστωση αυτή αφορά τόσο τους απλούς ανθρώπους όσο και τους επιστήμονες¹
Οι γραμμικές εξηγήσεις λειτουργούν καλά για ένα πλήθος καθημερινών πραγμάτων. Αν για παράδειγμα βρίσκεστε σταματημένος στο φανάρι και ξαφνικά η μηχανή του αυτοκινήτου σας σβήσει, θα πρέπει να αναζητήσετε μια απλή εξήγηση. Ίσως να έχετε ξεμείνει από βενζίνη. Αν ναι, υπάρχει μια απλή λύση.
Τα ανθρώπινα προβλήματα είναι συνήθως λίγο περισσότερο περίπλοκα από αυτό...
Όταν τα πράγματα πάνε στραβά στις σχέσεις, οι περισσότεροι άνθρωποι πιστώσουμε με ευκολία το άλλο πρόσωπο. Επειδή κοιτάζουμε τον κόσμο μέσα από τα δικά μας τα μάτια, είναι εύκολο να δούμε τις συνεισφορές των άλλων ανθρώπων στην δημιουργία των αμοιβαίων προβλημάτων. Το να κατηγορούμε επομένως μοιάζει κάτι φυσικό.
Η ψευδαίσθηση της μονομερούς επιρροής δελεάζει συχνά και εμάς τους θεραπευτές, ειδικά όταν ακούμε την μια μόνο πλευρά της ιστορίας.
Αλλά μόλις αντιληφθούμε ότι η αμοιβαιότητα είναι η αρχή που διέπει τις ανθρώπινες σχέσεις γινόμαστε περισσότερο ικανοί να βοηθήσουμε τους ανθρώπους να σταματήσουν να βλέπουν τα πράγματα – αποκλειστικά με όρους θυτών και θυμάτων....
Ας υποθέσουμε, για παράδειγμα, ότι ένας πατέρας παραπονιέται σχετικά με τη συμπεριφορά του έφηβου γιου του.
Πατέρας: Έτσι είναι ο γιος μου, αγενής και προκλητικός.
Θεραπευτής: Ποιος του το έμαθε αυτό;
Αντί να δεχτεί την πλευρά του πατέρα του ότι είναι θύμα της επιθετικότητας του γιου του, ο θεραπευτής τον καλεί να αναζητήσουν πρότυπα αμοιβαίας επιρροής. Το θέμα δεν είναι να αποσύρουμε τις ευθύνες από το ένα άτομο και να τις επιρρίψουμε στο άλλο, αλλά να απομακρύνουμε το άγονο παιχνίδι των ευθυνών συνολικά.
Όσο ο πατέρας βλέπει το πρόβλημα στη συμπεριφορά του γιου, δεν έχει άλλη επιλογή από το να ελπίζει ότι το αγόρι θα αλλάξει. (Το να περιμένουμε οτι η λύση των προβλημάτων μας θα προέρθει από την αλλαγή των άλλων είναι σαν να στηρίζουμε τον σχεδιασμό του μέλλοντος στο εξάρι του Joker.)
Μαθαίνοντας να σκεφτόμαστε κυκλικά αντί για γραμμικά βοηθούμε τον πατέρα να εξετάσει το ήμισυ της εξίσωση που μπορεί να ελέγξει.

1Για τους Ψυχολόγους ειδικά αυτό υπήρξε απαράλλακτη αρχή από την εποχή ακόμη του Freud. Έτσι για τους ψυχοδυναμικούς τα προβλήματα είναι αποτέλεσμα ενδοψυχικών συγκρούσεων, για τους συμπεριφοριστές είναι αποτέλεσμα της εσφαλμένης μάθησης από το περιβάλλον και για του γνωσιακούς αποτέλεσμα δυσλειτουργικών νοητικών σχημάτων.

Photo: Couples??? by Sebbieted

Από το Βιβλίο του Michael P Nichols: Family Therapy Concepts and Methods (10th edition): New York. Pearsons

by Κωνσταντίνος Μπλέτσος

Αναπλαισίωση

Τι είναι η αναπλαισίωση;

Η αναπλαισίωση είναι μια από τις πιο δυναμικές τεχνικές της συστημικής και οικογενειακής θεραπείας. Είναι ένας τρόπος να βάζουμε τα γεγονότα σε διαφορετικό πλαίσιο ώστε να αλλάξουμε την σημασία και το νόημα που έχει αποδώσει σε αυτά ο πελάτης.
Προσπαθούμε με άλλα λόγια να βοηθήσουμε τους ανθρώπους να δουν πέρα από τις τετριμμένες και συχνά ενοχοποιητικές περιγραφές της ζωής τους, ψάχνοντας για εναλλακτικές εξηγήσεις, οι οποίες εν τέλει καθορίζουν και το τρόπο που αντιλαμβάνονται τον εαυτό τους και τον κόσμο που τους περιβάλλει.

Παράδειγμα αναπλαισίωσης απο την κλινική μας εμπειρία

Η Ρ, 16 ετών εισήχθη στην Μονάδα για νοσηλεία μετά από εισαγγελική εντολή (είχε συλληφθεί για πορνεία έξω από το Αστυνομικό Τμήμα Ομόνοιας).
Από το ιστορικό της αναφέρεται συναισθηματική αστάθεια, φυγές, χρήση ναρκωτικών ουσιών. Η Ρ. είχε επανειλημμένα κακοποιηθεί σεξουαλικά από τον ετεροθαλή αδερφό της.
Κατά τη διάρκεια της συνέντευξης εκφράζει αισθήματα ντροπής και ενοχής για την σύλληψή της.
-Αισθάνομαι ντροπή για αυτό που έκανα...Είμαι ένα ανάξιο άτομο, τίποτε δεν κάνω σωστά στη ζωή μου... δεν μπορώ να ζήσω με αυτή την ντροπή, τους έκανα όλους ρεζίλι, θα ήταν καλύτερα...για όλους, να πεθάνω...
-Χμ...
-Τι σκέφτεστε;
-Σκέφτομαι πως μόνο ένα βαθιά ηθικό άτομο σαν εσένα θα επέλεγε να κάνει πιάτσα έξω απο Αστυνομικό τμήμα..(χαμογελάει)!

by Κωνσταντίνος Μπλέτσος

Systems & narrative therapy links

Miscellaneous

Inspiration Software Create your own Mind Maps using this excellent software.
Idealist

Source: Pink Practice

by Κωνσταντίνος Μπλέτσος

Σύστημα γύρω απ' το πρόβλημα

Χαρακτηριστικά Του Προβλήματος

Μία κατάσταση (οι και περισσότερες) ανεπιθύμητη και χρείζουσα αλλαγής η οποία όμως είναι μεταβλητή.
Μία κατάσταση που αποσπά την προσοχή μέσα σε ένα πλήθος άλλων καταστάσεων που τρέχουν παράλληλα. Η κατάσταση αυτή παίρνει ένα όνομα ενώ οι άλλες περνούν απαρατήρητες.

Χρειάζεται πληθώρα πράξεων και επικοινωνιών για τις οποίες να δίνεται από διάφορα άτομα η περιγραφή, “όλο το ίδιο συμβαίνει” ή “τίποτε δεν γίνεται”, από κάποιον/κάποιους.
Χρειάζεται κάποιος ή κάποιοι παρατηρητές που να εντοπίσουν και περιγράψουν την κατάστασή. Αυτοί οι κάποιοι μπορεί και να διαφωνούν μεταξύ τους για το αν είναι πρόβλημα ή το που έγκειται το πρόβλημα πραγματικά (Ludewig, 1992).
Η προβληματική κατάσταση:
Ανεπιθύμητη

Διάκριση ανάμεσα στο “πρόβλημα” και στο “να υποφέρει κάποιος”. Το “να υποφέρει κάποιος” γίνεται πρόβλημα όταν αυτός που υποφέρει το κοινοποιήσει και αναπτυχθεί γύρω από αυτό ένα σύστημα βοήθειας ή ένα σύστημα γύρω από το πρόβλημα.

Νεαρή εκπαιδευτικός απευθύνεται στο Διευθυντή του σχολείου ζητώντας βοήθεια για κάποιον ζωηρό μαθητή που της δημιουργεί διαρκώς ζητήματα στην τάξη. Αν ο Διευθυντής χαμογελάσει συγκαταβατικά λέγοντας πως η αντίδραση της είναι υπερβολική και οφείλεται στην απειρία λέγοντας πως “όλοι τα περάσαμε αυτά..”, τότε δεν υφίσταται κανένα πρόβλημα για το σχολικό πλαίσιο και κανένα σύστημα γύρω από το πρόβλημα δεν θα κατασκευαστεί.
Μεταβλητή (Weber and Retzer, 1991).

Παιδιά και προβλήματα

Ποιος ορίζει ότι μια κατάσταση αποτελεί πρόβλημα.
Τη σημασία (νόημα) έχει αυτό το πρόβλημα για τους εμπλεκόμενους.
Ποιοι συμφωνούν με τον ορισμό και ποιοι όχι.
Για ποιόν η κατάσταση αποτελεί το μέγιστο πρόβλημα.
Για ποιόν το μικρότερο.
Το πλαίσιο εμφάνισης του προβλήματος και τα χαρακτηριστικά του πλαισίου.
Πότε και πού εμφανίζεται το πρόβλημα (συχνότητα και συνθήκες).
Πότε δεν εμφανίζεται το πρόβλημα.
Ποιοι και πως συμμετέχουν στην διατήρηση.
Ποιοι και πως θα μπορούσαν να βοηθήσουν στην επίλυση.
Και σε κάθε περίπτωση να θυμάστε πώς..
"Τα παιδιά είναι τα παιδιά και τα προβλήματα είναι τα προβλήματα."

Photo Kids by JandDphotography

by Κωνσταντίνος Μπλέτσος

Συστημικές ερωτήσεις

Συστημικές ερωτήσεις για τη διερεύνηση των σχέσων στα πλαίσια της σχολικής τάξης

Ο Γιάννης κάνει φασαρία και ενοχλεί την Μαίρη η οποία τον παρατηρεί με πολύ αυστηρό ύφος και αρχίζει καυγάς μεταξύ τους. Αντί να ρωτήσουμε ευθέως τον Γιάννη γιατί κάνει φασαρία και ενοχλεί την Μαίρη, θα μπορούσαμε να αναρωτηθούμε ποιος είναι ο λόγος της συμπεριφοράς του Γιάννη (σύμπτωμα) και τι λειτουργίες εξυπηρετεί στο πλαίσιο.
Θα μπορούσαμε επίσης να απευθύνουμε στη Μαίρη το ερώτημα, "Τι νομίζεις είναι αυτό που αναστατώνει τον Γιάννη ". Με τον τρόπο αυτό η συμπεριφορά του Γιάννη αποκτά νόημα στο πλαίσιο που εκδηλώνεται.

Επίσης θα μπορούσαμε να ρωτήσουμε:

Τι κάνουν οι άλλοι όταν η Μαίρη διαμαρτύρεται στον Γιάννη.Ποιος άλλος ενοχλείται από την συμπεριφορά του Γιάννη ή ποιος δεν ενοχλείται. Θυμάστε κάποια στιγμή που η Μαίρη δεν ενοχλήθηκε από την φασαρία του Γιάννη ή κάποια στιγμή που ο Γιάννης δεν έκανε φασαρία, ή ακόμη θα μπορούσαμε να ρωτήσουμε .. "Τι θα έπρεπε να κάνω Γιάννη, αν ήθελα να κάνεις συνέχεια φασαρία."

Με Τον Τρόπο Αυτό

Συλλέγονται πληροφορίεςΝοηματοδοτούνται οι συμπεριφορέςΠροκαλούνται τα άτομα να δουν την κατάσταση μέσα από την οπτική του άλλουΤα μέλη παίρνουν άμεση ανατροφοδότηση (feedback) από τα άλλα μέληΞεκαθαρίζονται οι υποθέσεις που κάνει ο ένας για τη συμπεριφορά του άλλου.Αναδεικνύονται διαφορές και εξαιρέσεις στον κανόνα που λέει πως ο Γιάννης είναι ένας ενοχλητικός φασαριόζος.

by Κωνσταντίνος Μπλέτσος

Πως κατασκευάζεται ένα πρόβλημα;

Ανακάλυψη του Προβλήματος-Επινόηση του Προβλήματος

Κάποιος σχηματίζει την εντύπωση ότι “κάτι δεν πάει καλά” κατά την παρατήρηση της συμπεριφοράς ενός άλλου μέλους της οικογένειας ή κατά την παρατήρηση του ίδιου του του εαυτού.

Δημιουργία ενός συστήματος επικοινωνίας που καθορίζεται από το Πρόβλημα

Η εντύπωση αυτή διαδίδεται κατά την επικοινωνία με άλλους ώστε το πρόβλημα να καθίσταται το κύριο περιεχόμενο και το επίκεντρο των επικοινωνιακών σχέσεων των συμμετεχόντων. Η συλλογική προσοχή όλο και περισσότερο επικεντρώνεται σε αυτό που δεν “πάει καλά”.

Εξήγηση του προβλήματος

Αναζητείται, εντοπίζεται και συζητείται μια εξήγηση για το πρόβλημα, η οποία είναι τόσο εύλογη ώστε να επιβιώνει, αφετέρου όμως δεν προσφέρει κανένα εφικτό τρόπο επίλυσης του.
Εξηγήσεις του τύπου “το παρελθόν ως πεπρωμένο”,σύμφωνα με τις οποίες μη αναστρέψιμα συμβάντα του παρελθόντος (πχ τραύμα της παιδική ηλικίας, τα γονίδια κλπ), ασκούν καθοριστική επιρροή στο υφιστάμενο πρόβλημα “είναι ψυχικά ανισόρροπος”.
Εξηγήσεις μέσω των οποίων ενοχοποιούνται λεκτικά για πολύπλοκα δι ανθρώπινα προβλήματα τα ατομικά χαρακτηριστικά ενός μεμονωμένου συμμετέχοντα, στον οποίο μάλιστα αρνούνται την ικανότητα ή τη θέληση για επίλυση των προβλημάτων “είναι ένα κακό παιδί-κακό από τη φύση του”
Εξηγήσεις, σύμφωνα με τις οποίες όλοι οι συμμετέχοντες στο πρόβλημα θεωρούνται αβοήθητοι και οι οποίοι αποδίδουν την ικανότητα επίλυσης σε κάποια ανώτερη δύναμη (στο υπουργείο,το σύστημα, στους ειδικούς κλπ)

Ενέργειες που σταθεροποιούν το Πρόβλημα

Όλοι οι συμμετέχοντες συμπεριφέρονται διαρκώς σαν να μην υπήρχε διέξοδος από το το πρόβλημα ή σαν να βρισκόταν η λύση αποκλειστικά στα χέρια κάποιων άλλων ατόμων.
Εδώ φαίνεται η δύναμη των περιγραφών. Διότι η γλώσσα μας παρασύρει να μην βλέπουμε λύσεις- ή μια μόνο και μοναδική λύση-τότε δεν μπορούν να βρεθούν νέοι, δημιουργικοί τρόποι επίλυσης. Στις μακροχρόνιες σχέσεις υιοθετούνται συχνά ιδιαίτερα ισχυρές συμμετρικές ή συμπληρωματικές σχέσεις οι οποίες ενισχύονται και σταθεροποιούνται αμοιβαία.
Με την πάροδο του χρόνου η συμπεριφορές παγιώνονται και οδηγούν σε ταμπέλες του στύλ απροσάρμοστος, απείθαρχος, διασπαστικός κλπ (Schlippe and Schgweitzer, 2008).

by Κωνσταντίνος Μπλέτσος

bletsos net

Συστημική σκέψη

Και σε κάθε περίπτωση να θυμάστε πώς..

"Τα παιδιά είναι τα παιδιά και τα προβλήματα είναι τα προβλήματα."

Συστημική σκέψη

Η αμοιβαιότητα των σχέσεων

Αναπλαισίωση

Τι είναι η αναπλαισίωση;

Παράδειγμα αναπλαισίωσης απο την κλινική μας εμπειρία

Systems & narrative therapy links

Journals

Systemic Therapy Institutes

Systemic Therapy Theory

Narrative Theory

Critical Theory

Downloadable Papers

Newsgroups and Mailing Lists

UK Resources

Conferences

Booksellers

Miscellaneous

Source: Pink Practice

Σύστημα γύρω απ' το πρόβλημα

Χαρακτηριστικά Του Προβλήματος

Παιδιά και προβλήματα

Και σε κάθε περίπτωση να θυμάστε πώς..

"Τα παιδιά είναι τα παιδιά και τα προβλήματα είναι τα προβλήματα."

Συστημικές ερωτήσεις

Συστημικές ερωτήσεις για τη διερεύνηση των σχέσων στα πλαίσια της σχολικής τάξης

Επίσης θα μπορούσαμε να ρωτήσουμε:

Με Τον Τρόπο Αυτό

Πως κατασκευάζεται ένα πρόβλημα;

Ανακάλυψη του Προβλήματος-Επινόηση του Προβλήματος

Δημιουργία ενός συστήματος επικοινωνίας που καθορίζεται από το Πρόβλημα

Εξήγηση του προβλήματος

Ενέργειες που σταθεροποιούν το Πρόβλημα