Το σώμα μέσα από την ψυχολογία και την τέχνη

Η λέξη “σώμα” στο Όμηρο αναφέρεται μόνο στο νεκρό σώμα. Όταν ο ποιητής αναφέρεται σε σώμα ζωντανού χρησιμοποιεί τις λέξεις δέμας, χρώς, μέλεα, γυῖα. Εξ ορισμού το ουσιαστικό αυτό περνάει αμέσως στην ουσία της έννοιας που ενσαρκώνει: Το σώμα είναι το πεπερασμένο περίβλημα, το ρούχο της ζωής. Το σώμα γερνάει, πονάει, γεννάει, ματώνει, κάνει έρωτα, μεταβάλλεται και αλλοιώνεται, φθείρεται και πεθαίνει, απασχολεί τη φιλοσοφία, την ψυχολογία, την ιατρική, την τέχνη αλλά γίνεται και τέχνη.

Το ένα σκέλος του σεμιναρίου θα επικεντρωθεί σε μια σύντομη αναδρομή της ιστορίας της απεικόνισης του σώματος στις εικαστικές τέχνες και στο σώμα ως τέχνη, ως φορέα πραγματοποίησης καλλιτεχνικών ιδεών και ως μέσο δημιουργικής ή καταστροφικής χειρονομίας.

Ήδη από τον περασμένο αιώνα το σώμα επαναπροσδιορίστηκε, αντικειμενοποιήθηκε και εκτός από θέμα απεικόνισης μεταμορφώθηκε το ίδιο σε επιφάνεια ή μέσο καλλιτεχνικής δημιουργίας, έγινε το ίδιο τέχνη. Συνδέθηκε με τις τεχνολογικές εξελίξεις, τις μηχανές, τις ρομποτικές και υβριδικές κατασκευές, τρυπήθηκε, του τοποθετήθηκαν εμφυτεύματα, κρεμάστηκε από γάντζους και αιωρήθηκε στο κενό, ταλαιπωρήθηκε και βασανίστηκε, ακρωτηριάστηκε και χειρουργήθηκε, έγινε cyborg, ντύθηκε με ωμές μπριζόλες ή δάνεισε το λίπος του για να κατασκευαστούν σαπούνια και ονομάστηκε πρωτοποριακό, μεταμοντέρνο, τέχνη.

Καλλιτέχνες όπως η Ορλάν, ο Stelarc ή οι Aziz + Cucher θέτουν το σώμα στην καρδιά της προβληματικής της τέχνης. Είναι οι πλαστικές χειρουργικές επεμβάσεις, η κακοποίηση και η άσκηση βίας στο σώμα, στο ίδιο το σώμα του καλλιτέχνη από τον εαυτό του, τέχνη; Πως διαμορφώνεται η έννοια του σώματος κοινωνικά, οικονομικά, πολιτισμικά; Είναι η ‘σαρκική τέχνη’ μια ακρότητα ή ένας ‘νέος’ τρόπος έκφρασης αφού πλέον όλα έχουν ήδη ειπωθεί και διατυπωθεί με τα ‘παραδοσιακά’ ή ‘συμβατικά’ μέσα; Εμπίπτει στη δικαιοδοσία της Κοινωνιολογίας και της Ψυχολογίας η αντιμετώπιση του σώματος ως καλλιτέχνημα, ως ένα νέο είδος καμβά;  

Ο Foucault πιστεύει πως η μοντέρνα εξουσία δεν καταπιέζει αλλά κατασκευάζει πραγματικότητες. Με τον τρόπο αυτό η ανάγκη για έλεγχο και καταστολή μειώνονται στο βαθμό που ο αποκλίνων φροντίζει να αυτό διορθώνει την συμπεριφορά του δίχως (την βίαιη) εξωτερική επιβολή. Ο Foucault ονόμασε την τάση αυτή της μοντέρνας εξουσίας Πανοπτισμό, ενώ στην ανάλυσή του εμπνεύστηκε από το περίφημο σχέδιο για ιδρύματα εγκλεισμού του Bentham, το Πανοπτικόν.

To Πανοπτικόν υπήρξε ένας ευφυής σχεδιασμός που προκαλούσε την αίσθηση στον κρατούμενο ότι ήταν ορατός από το βλέμμα ενός και μόνο φύλακα. Με τον τρόπο αυτό ο κρατούμενος αυτό ρύθμιζε την συμπεριφορά του, δίχως να υπάρχει ανάγκη για βίαιη επιβολή. Η Μοντέρνα εξουσία κατασκευάζει την πραγματικότητα του σύγχρονου ανθρώπου μέσα από τον κυρίαρχο λόγο για τα πράγματα. Μια από τις κορυφαίες αφηγήσεις της εποχής μας είναι η αφήγηση για το σώμα, όχι το σώμα στην βιολογική του διάσταση αλλά το ενδεχόμενο (σώμα), το σύνολο των πιθανοτήτων που επενδύεται με προσδοκίες και φαντασιώσεις ευτυχίας και που εντέλει προσδιορίζει την αυτοεικόνα και σε μια ευρύτερη προοπτική την αυτοαξία μας.

Το ενδεχόμενο σώμα νοηματοδοτείται ως ο χάρτης (map) που σκιαγραφεί αλλά δεν αναπαριστά το πλήθος των δυνατοτήτων της περιοχής (territory). Είναι ο ιδρώτας, ο κάματος αλλά και συχνά η φαρμακευτική βοήθεια που θα συνδέσει τον χάρτη με την περιοχή, για να λάβει σάρκα και οστά το σχέδιο. Τούτη η μακρά και επώδυνη διαδικασία είχε επί μακρόν συνδεθεί με τον ιδιότυπο ναρκισσισμό του καθρέφτη των γυμναστηρίων, και ήταν παραδοσιακά μοναχική και μονωμένη στα στενά όρια τους.

Το Πανοπτικόν γυμναστήριο αντίθετα, είναι διάφανο και εντελώς εκτεθειμένο σε δύο επίπεδα. Στο εξωτερικό επίπεδο οι γυάλινοι τοίχοι του εκθέτουν στο Πάνθορα εξουσιαστικό κοινωνικό βλέμμα (the gaze). Στο εσωτερικό, τα όργανα (σύμπραξη της μηχανικής και της ηλεκτρονικής τεχνολογίας), παρατάσσονται κυκλικά απέναντι από το φυλάκιο έλεγχου (εσωτερικός έλεγχος). Τεχνολογία και Κοινωνία συνεργάζονται αρμονικά για να υπηρετήσουν τον άνθρωπο, χωρίς ο άνθρωπος (στη φυσική του διάσταση) να αποτελεί και αναγκαία συνθήκη της όλης διαδικασίας. Δεν χρειάζεται καν ο γυμναστής – φύλακας της ορθότητας.

Η τεχνολογία καταγράφει και συγκρίνει αυτόματα τις αποκλείσεις, εικονικοποιεί τις καμπύλες και τα μεγέθη της φυσιολογικότητας (καρδιακές σφίξεις, αριθμός αναπνοών και δείκτης μάζας σώματος). Η μηχανική μνήμη αποτυπώνει στο καντράν το μέγεθος της προσπάθειας, τον δρόμο που διανύθηκε και κυρίως τον δρόμο που απομένει. Κι όλα αυτά με ένα τρόπο επιστημονικό που δεν χωράει αμφισβητήσεις και ταλαντεύσεις. Το αόρατο μάτι της πειθαρχικής ισχύος (disciplinary power) είναι παντού ακόμη και όταν δεν είναι πουθενά. Οι κοινωνικές νόρμες που οριοθετούν την κανονικότητα του σώματος είναι πλήρως εσωτερικευμένες, απλές, προφανείς, εύληπτες και κατανοητές.

Τόσο απλές που μπορούν να γίνουν διαφημιστικό μήνυμα, slogan ή mouth to mouth marketing. Μια ερώτηση όπως , “Τι είναι αυτό που σε οδηγεί στο γυμναστήριο” αρκεί για να προκαλέσει την έκδηλη απορία στο βλέμμα και το μειδίαμα στα χείλη των ανθρώπων. –Τι είδους ερώτηση είναι αυτή. Αφού είναι όλοι τους εδώ… Και είναι πραγματικά όλοι παρόντες, ακόμη και όσοι ως απόντες γίνονται σύμβολα του Κοινωνικού νου πως ορίζει τι πρέπει να γίνει και πώς γίνεται. Οι άνθρωποι τραβούν τον συλλογικό δρόμο προς την ευτυχία δίχως να χρειάζονται πια τη- φυσική- παρουσία του υποβολέα να υπενθυμίζει πως τα αγαθά κόποις κτώνται. Το γνωρίζουν πολύ καλά από μόνοι τους.

Επιμορφωτές : Κωνσταντίνος Μπλέτσος, Ψυχολόγος, MSc Δρ Μαρία Αθανασέκου, Ιστορικός τέχνης.

https://app.box.com/embed_widget/s/l6jzobe2fzfhhniiejwi9bdrszq57v4u?view=icon&sort=name&direction=ASC&theme=blue

[hoot_code][/hoot_code]

What is mind uploading?

Mind uploading is a popular term for a process by which the mind, a collection of memories, personality, and attributes of a specific individual, is transferred from its original biological brain to an artificial computational substrate. Alternative terms for mind uploading have appeared in fiction and non-fiction, such as mind transfer, mind downloading, off-loading, side-loading, and several others. They all refer to the same general concept of “transferring” the mind to a different substrate.

Once it is possible to move a mind from one substrate to another, it is then called a substrate-independent mind (SIM). The concept of SIM is inspired by the idea of designing software that can run on multiple computers with different hardware without needing to be rewritten. For example, Java’s design principle “write once, run everywhere” makes it a platform independent system. In this context, substrate is a term referring to a generalized concept of any computational platform that is capable of universal computation.

We take the materialist position that the human mind is solely generated by the brain and is a function of neural states. Additionally, we assume that the neural states are computational processes and devices capable of universal computing are sufficient to generate the same kind of computational processes found in a brain. Link out

Links

The Psychology of Body Modification

Fifty Shades of Tattooing: Body Art, Risk and Personality

Special Issue: THE SITUATED BODY

Introduction: The Arts and Sciences of the Situated Body (PDF 79 kb)

CONTRIBUTORS