Η βασική αρχιτεκτονική του εγκεφάλου κατασκευάζεται μέσα από μια διαδικασία που αρχίζει νωρίς στη ζωή και συνεχίζει στην ενηλικίωση. Τα απλούστερα νευρωνικά κυκλώματα σχηματίζονται πρώτα ενώ τα πιο σύνθετα κυκλώματα του εγκεφάλου αναπτύσσονται αργότερα βασιζόμενα στα αρχικά απλοϊκά νευρωνικά κυκλώματα.
Τα γονίδια παρέχουν το βασικό σχέδιο για την εγκεφαλική οργάνωση, αλλά οι εμπειρίες επηρεάζουν τον τρόπο με τον οποίο εκφράζονται τα γονίδια. Μαζί, γονίδια και περιβάλλον συν- διαμορφώνουν την ποιότητα της αρχιτεκτονικής του εγκεφάλου και δημιουργούν ένα ανθεκτικό ή αντίθετα εύθραυστο θεμέλιο για όλη τη μάθηση, την υγεία και τη συμπεριφορά που ακολουθεί.
Η πλαστικότητα, η ικανότητα δηλαδή του εγκεφάλου να αναδιοργανώνεται και να προσαρμόζεται, είναι μεγαλύτερη κατά τα πρώτα χρόνια της ζωής και βαίνει σταδιακά μειούμενη με την πάροδο του χρόνου.
Μία από τις πιο σημαντικές εμπειρίες στη διαμόρφωση της αρχιτεκτονικής του αναπτυσσόμενου εγκεφάλου είναι η αλληλεπίδραση “Υπηρέτησε και επίστρεψε” (Serve and return) μεταξύ παιδιών και σημαντικών ενηλίκων στη ζωή τους. Τα μικρά παιδιά φθάνουν φυσικά στην αλληλεπίδραση μέσω των εκφράσεων του προσώπου και των χειρονομιών, ενώ οι ενήλικες αποκρίνονται με το ίδιο είδος φωνητικής και χειρονομίας . Αυτή η “εμπρός και πίσω” διαδικασία είναι θεμελιώδης για την καλωδίωση του εγκεφάλου, ειδικά στα πρώτα χρόνια της ζωής του παιδιού.
Η απόκτηση δεξιοτήτων για την αντιμετώπιση των αντιξοοτήτων της ζωής είναι ένα σημαντικό μέρος της υγιούς ανθρώπινης ανάπτυξης. Ενώ οι μετριοπαθείς, βραχύβιες αντιδράσεις του στρες στον οργανισμό μπορούν να προωθήσουν την ανάπτυξη, το τοξικό στρες ελλείψει της προστατευτικής στήριξης των ενηλίκων προκαλεί μια ισχυρή, ανελαστική ενεργοποίηση του συστήματος διαχείρισης του άγχους του σώματος.
Χωρίς τη φροντίδα των ενηλίκων το αμείλικτο άγχος που προκαλείται από την ακραία φτώχεια, την παραμέληση, την κακοποίηση ή τη σοβαρή κατάθλιψη της μητέρας μπορεί να αποδυναμώσει την αρχιτεκτονική του αναπτυσσόμενου εγκεφάλου, με μακροπρόθεσμες συνέπειες για τη μάθηση, τη συμπεριφορά και τη σωματική και ψυχική υγεία.
© These videos are from Three Core Concepts in Early Development, a three-part video series from the Center and the National Scientific Council on the Developing Child.
