Το να ομιλούμε για αντικειμενική πραγματικότητα (αναζητώντας σχέσεις και συνάφειες μεταξύ των επιμέρους που την απαρτίζουν) προϋποθέτει την παραδοχή ότι υπάρχει μια και μοναδική γνήσια και ανόθευτη αντικειμενική πραγματικότητα την οποία τα αισθητήρια όργανα μας προσλαμβάνουν per se .
Λέει όμως επ’ αυτού ο Bachelard.
“Η γνώση τον πραγματικού είναι ένα φως που ρίχνει πάντα και σκιά. Δεν είναι ποτέ άμεση και ολοκληρωμένη. Η αποκάλυψη τον πραγματικού είναι πάντα στραμμένη προς τα πίσω. Το πραγματικό δεν είναι ποτέ αυτό «που θα μπορούσε κανείς να πιστέψει», είναι πάντα αυτό που θα έπρεπε κανείς να είχε σκεφτεί. Η εμπειρική σκέψη είναι σαφής μόνο εκ των υστέρων, όταν μπαίνει σε κίνηση ο μηχανισμός της εξήγησης. Σε αναδρομική σχέση με ένα παρελθόν σφαλμάτων βρίσκει κανείς την αλήθεια μέσα από μια γνήσια διανοητική μετάνοια. Γνωρίζει κανείς ενάντια σε μια προηγούμενη γνώση καταστρέφοντας κακώς θεμελιωμένες γνώσεις και ξεπερνώντας αυτό που μέσα στο ίδιο το πνεύμα αντιστέκεται στην πνευματική σύλληψη”
Η άποψη του Bachelard είναι ότι η απόκτηση γνώσης προϋποθέτει την καταστροφή της αρχικής, φυσικής, απλής, άρα και καλά εμπεδωμένης, αθώας όσο και πλανερής γνώσης. Της γνώσης που μας προσφέρουν τα αισθητήρια όργανα μας.
“Αυτή η πρώτη παρατήρηση παρουσιάζεται πράγματι με μια αφθονία από εικόνες. Είναι γραφική, συγκεκριμένη, φυσική, απλή. Αρκεί κανείς να την περιγράψει και να τη θαυμάσει και νομίζει ότι ήδη την καταλαβαίνει.”
Η άμεση εμπειρία δεν αντιστοιχεί στην πραγματικότητα της γνώσης και επομένως δεν μπορεί να εξαχθεί άμεσα από την παρατήρηση της φυσικής πραγματικότητας. Ανάμεσα στην παρατήρηση και την εμπειρία δεν υπάρχει συνέχεια αλλά μια ρήξη, καταλήγει ο Bachelard (1)
Υπάρχει λοιπών μια αναντιστοιχία μεταξύ του πραγματικού κόσμου και της νοητικής αναπαράστασης που κατασκευάζουμε (construct) για να τον ερμηνεύσουμε. Ανάμεσα στις βιολογικές δομές και τον κόσμο που μας περιβάλλει παρεμβάλλεται το γνωστικό σύστημα του εγκεφάλου μας. Τούτη η αρχέτυπη όσο και ύπουλη, πρωτόλεια και ατόφια γνώση -η γνώση που μας προσφέρουν αισθήσεις μας -είναι το πρώτο εμπόδιο που η ίδια η γνώση μας, θέτει στην γνώση μας.
Όπως εύγλωττα το περιγράφει ο Νίτσε στα αποφθέγματα του:
“Οι λέξεις μας στέκονται εμπόδιο. Παντού οπού οι πανάρχαιοι άνθρωποι έπλαθαν μια λέξη, πίστευαν πώς είχαν ανακαλύψει κάτι. Πόσο διαφορετική ήταν ή αλήθεια! Είχαν αγγίξει ένα πρόβλημα και πιστεύοντας ότι το έλυσαν όρθωναν ένα εμπόδιο στη λύση του. Τώρα για κάθε γνώση αναγκαστικά σκοντάφτει κανείς σε πέτρινες πεθαμένες λέξεις, κι επάνω εκεί μάλλον το πόδι σπάει παρά ή λέξη (2)”
Οι λέξεις δεν μπορούν να θεωρηθούν ως ουδέτερες και ανταλλάξιμες, αλλά ως φορείς σημασιολογικών φορτίων και ως οχήματα εννοιολόγησης των εσωτερικών μας αναπαραστάσεων.
Οι λέξεις ως ταξινομητές των νοημάτων μας οικοδομούνται στην βάση συγκεκριμένων συμβατικών αντιστοιχιών (αντικειμένων του εξωτερικού κόσμου και της εσωτερικής αναπαράστασης τους), ενώ ακόμη κι όταν μεταφέρουν την αμφισημία ή την πολλαπλότητα σε κάποιο νόημα, δεν το πράττουν αυθαίρετα αλλά πάντοτε μέσα σε ένα ορισμένο κοινωνικό και πολιτισμικό- σημασιολογικό πλαίσιο.
Τα παραπάνω, αν μεταφερθούν στο κλινικό πεδίο αποδεικνύουν ότι οι προκατασκευασμένες ιδέες μας και τα προϋπάρχοντα γνωστικά μας σχήματα (συνήθως κατασκευασμένα από την θεωρητική κατάρτιση και την εμπειρία μας) είναι το πρώτο εμπόδιο που πρέπει να αφαιρέσουμε στην επαφή μας με τον πελάτη.
” Mάθετε άριστα τις τεχνικές και μετά ξεχάστε τες…” προτρέπει τους μαθητές του ο Salvador Minuchin.
Παραπομπές
1. Γεράσιμος Κουζέλης (1991) Από τον βιωματικό στον επιστημονικό κόσμο. Κριτική Επιστημονική Βιβλιοθήκη
2.Φ.Νίτσε (1994) Επιλογή από το έργο του. Στιγμή
Photo: Freedomby tyt2000
