Bletsos. net

Είχα πρόσφατα την τιμή να είμαι συντονιστής στη δεύτερη συνεδρία του Συνεδρίου για την θεραπευτική συμμαχία με θέμα “Επικοινωνία & σύγχρονη διαχείριση των αναγκών του ασθενή”. Με αφορμή λοιπών τη συμμετοχή μου θα ήθελα να μοιραστώ μαζί σας ορισμένες σκέψεις μου, οι οποίες βασίστηκαν στις ομιλίες των συμμετεχόντων στο Πάνελ.
Ο κ Λιονής στην εισήγηση του έκανε ένα κάλεσμα στην ηθική άσκησης του Ιατρικού λειτουργήματος, μέσα από μια γνήσια πνευματική διαδικασία επανορισμού της στάσης μας απέναντι στον συνάνθρωπο που υποφέρει. Στηριζόμενος στην συμπονετική φροντίδα (compationate care), την οποία όρισε ως την ενσυναίσθηση συν την ελάφρυνση του φορτίου του ασθενούς, ανέδειξε τις καλές εκπαιδευτικές πρακτικές που εφαρμόζουν στο Πανεπιστήμιο της Κρήτης. Μέσα από το παράδειγμα της κλινικής του εμπειρίας, παράλληλα έθιξε τα προβλήματα που γεννά ο πολυκερματισμός και η υπερεξειδίκευση στον Ιατρικό χώρο. Αναφερόμενος στην Ολιστική προσέγγιση του ανθρώπου, που με την άδεια του, θα ερμηνεύσω ως “Επιστροφή στις ρίζες”, απεύθυνε πρόσκληση στοχασμού πάνω στις βασικές αρχές της Ιατρικής δεοντολογίας (Ιπποκράτης), στις παραδοσιακές, λειτουργικές και οικονομικές, όμως συχνά λησμονημένες πρακτικές (όπως η επίκρουση) και φυσικά στις θεμελιώδεις αξίες του Δυτικού πολιτισμού (Χριστιανισμός, Ανθρωπισμός, Κλασσική Φιλοσοφία ), επί των οποίων -οφείλει να- εδράζεται η άσκηση του Ιατρικού λειτουργήματος. Τέλος ο κ Λιονής ανέδειξε την μέγιστη σημασία των επικοινωνιακών δεξιοτήτων που αποτελούν για τον Ιατρό, εκπαιδευτικό ζητούμενο και όχι ατομική προϋπόθεση στην καθημερινή πρακτική του.
Παίρνοντας την σκυτάλη η κ Μιαούλη αναφέρθηκε στην εμπειρία της ασθένειας, μέσα από την εξιστόρηση του προσωπικού της βιώματος. Ανάμεσα από τις συμπληγάδες του συστήματος υγείας, η κ Μιαούλη ανακαλύπτει τον νέο “έμπειρο” ασθενή (e-patient), ο οποίος με την χρήση των νέων τεχνολογιών, μαθαίνει, επικοινωνεί, στηρίζει και στηρίζεται, συνασπίζεται σε δυνητικές κοινότητες και απαιτεί για πρώτη φορά λόγο στα πράγματα του αφορούν την υγεία του. Για να γίνει όμως δυνατή η αναγνώριση του ρόλου του ασθενούς ως μέλους της θεραπευτική ομάδας θα πρέπει, συμπληρώνει η κ Μιαούλη, τόσο η Ιατρική κοινότητα όσο και οι ασθενείς να υπερβούν παγιωμένες αντιλήψεις και στερεότυπα για τους ρόλους του Ιατρού και του ασθενή. Παρότι η αξία της Ιατρικής δεν αμφισβητείται, οι σύγχρονες αντιλήψεις επιτάσσουν για τον ασθενή ένα ρόλο συμμάχου απέναντι στον κοινό εχθρό την ασθένεια.
Στοχαζόμενος πάνω στην τοποθέτηση της κ. Μιαούλη στάθηκα ιδιαίτερα στον εμφατικό τρόπο με τον οποίο τόνισε, σε μια αποστροφή του λόγου της, την λέξη αφήγηση. Πράγματι οι άνθρωποι είμαστε εξαιρετικοί αφηγητές, κατασκευάζουμε από μικρά παιδιά ακόμη, ιστορίες τις οποίες διηγούμαστε συνεχώς ο ένας στον άλλον. Ο τρόπος επομένως με τον οποίο βιώνουμε την πραγματικότητα της ασθένειας, της υγείας, το ρόλο μας ως ασθενείς, ή το ρόλο μας ως επιστήμονες της υγείας, είναι σε κάποιο βαθμό μια αποκρυστάλλωση των αφηγήσεων που έχουμε κατά καιρούς ακούσει και ασπαστεί ως πραγματικότητες.
Και είναι πράγματι ο επιστημονικός λόγος (discource) μια κυρίαρχη κοινωνική αφήγηση που κατασκευάζει μια κυρίαρχη πραγματικότητα. Τούτο φυσικά δεν σημαίνει πως η επιστημονική αφήγηση είναι εξ ορισμού “αληθής” (είναι γνωστή εξάλλου, η προσωρινότητα των επιστημονικών πορισμάτων) ή ότι αποτελεί τη μοναδική αφήγηση.
Αν λοιπών ως επιστήμονες αναζητούμε την πολύπλευρη γνώση, τότε οφείλουμε να ανοίξουμε τα αυτιά μας και σε άλλες, μη κυρίαρχες αφηγήσεις, τέτοιες όπως είναι οι αφηγήσεις των ασθενών. Με τον τρόπο αυτό αναγνωρίζουμε στους ανθρώπους το προσήκοντα σεβασμό, ενώ παράλληλα καθιστούμε ευκρινή την προσωπική ευθύνη για την πορεία της υγείας.
Θα σταθώ επίσης στην τοποθέτηση της κ. Δασσύρα η οποία ανέδειξε την Κοινωνιολογική διάσταση της χρήσης του διαδικτύου και την επίδραση στις σχέσεις μεταξύ ασθενών και επιστημόνων της υγείας. Οι δυνητικές κοινότητες των ασθενών σχηματοποιούν bottom up διαδικασίες, κοινωνικές διαδικασίες δηλαδή, που εκπορεύονται από την βάση και κατευθύνονται προς την κορυφή. Τούτη η επισήμανση έχει μια ιδιαίτερα σημαντική επίπτωση στην χάραξη των πολιτικών για την υγεία, στο βαθμό που περιγράφει πολιτικές διαδικασίες εκτός του επίσημου κοινωνικού ελέγχου και των παραδοσιακών καναλιών επικοινωνίας και επιρροής (lobbying). Επίσης η άναρχη φύση του διαδικτύου, η πολυπλοκότητα και η μη προβλεψιμότητα των τεχνοκοινωνικών φαινομένων που αναδύονται (emerged) καθημερινά, η δυναμική και ταχέως μεταβαλλόμενη μεταμοντέρνα πραγματικότητα, καθιστούν προβληματικά τα κλασσικά επικοινωνιακά σχήματα των επιστημόνων του marketing.
Όπως ανέφερε στην εμπνευσμένη παρουσίαση του, ο κ. Μιτάκης τα κλασσικά σχήματα που όριζαν τόσο τις σχέσεις μεταξύ Ιατρού και ασθενών, αλλά και τα αντίστοιχα κλασσικά επικοινωνιακά πρότυπα (one size fits all) που χρησιμοποιούνται στο φαρμακευτικό marketing, είναι πλέον δύσκολο να αντικατοπτρίσουν τις σύγχρονες πραγματικότητες.
Ίσως τελικά υπάρχει αναντίρρητη ανάγκη για νέες θεωρίες και καινοτόμες μεθοδολογίες που θα επιτρέψουν το πέρασμα από την φάση αναζήτησης δεδομένων (big data), στη φάση αναζήτησης πληροφοριών (informations), ή όπως θα το έθετε ο Bateson, “πληροφοριών που μπορεί να κάνουν την διαφορά…” Τούτο, αναπόδραστα κατά την άποψη μου, περνάει μέσα από τη διαδικασία της απόδοσης νοήματος. Σε αυτή την κατεύθυνση η εμπειρική γνώση των ασθενών, η επιστημονική θέση, καθώς και η πολιτική άποψη θα μπορούσαν να συμμαχήσουν ενάντια στον κοινό εχθρό, την ασθένεια.