Bletsos. net

Από μια ενδιαφέρουσα συζήτηση ομάδας Ψυχολόγων του fb για τον ντετερμινισμό και την βούληση:
Σαφέστατα η ψυχανάλυση είναι ντετερμινιστική (ατομικός ντετερμινισμός) όπως και ο συμπεριφορισμός (περιβαλλοντικός ντετερμινισμός).
Ο όρος Ντετερμινισμός (Determinism) όπως έχει διαμορφωθεί στη σύγχρονη αντίληψη, στην Ελληνική γλώσσα αποδίδεται σήμερα με τους όρους Ετεραρχία ή Ετεροκαθορισμός και τούτο διότι ο όρος Ντετερμινισμός όπως καθιερώθηκε σήμερα διεθνώς, υποδηλώνει κατά βάση ένα θεωρητικό σύστημα που πρεσβεύει πως όλα τα αντικείμενα και όλα τα συμβάντα ενός ορισμένου κάθε φορά είδους (που εμπίπτουν βεβαίως στο ενδιαφέρον ενός επιστημονικού κλάδου) είναι εκ των προτέρων καθορισμένα (determined) είτε λόγω κάποιων νόμων (laws) είτε κάποιων δυνάμεων (forces) που τα υποχρεώνουν να παραμένουν ως έχουν (Wikipedia). Η γνωστική όπως και η αφηγηματική προσέγγιση αντίθετα  στηρίζονται στην φαινομενολογία δίνοντας λόγο στο υποκείμενο και το προσωπικό  νόημα που είναι αναπαραστασιακές διαδικασίες.
Μελετώντας βέβαια τις ανθρώπινες συμπεριφορές θα ήταν καλό να θυμόμαστε πως ο παρατηρητης δεν μπορεί να ιδωθεί ξεχωριστά από το υποκείμενο της  παρατήρησης του  (Maturana & Varela, 1978) και επομένως τα μοντέλα μας δεν μπορεί να είναι σε καμιά περίπτωση καθαρά από τις προκαταλήψεις μας.
“Ότι συμβαίνει είναι η αφήγηση ενός παρατηρητή.”
Tα όποια μοντέλα δεν είναι η (πολύπλοκη) πραγματικότητα αλλά μια εξ ορισμού αφαιρετική ανακατασκευή η οποία υπόκειται σε τυχαία ή εσκεμμένα σφάλματα. Τούτη η θέση μας απομακρύνει ακόμη περισσότερο από τον αφελή εμπειρισμό και την λογική του Καρτεσιανού δυισμού.
Είναι λοιπών η ανθρώπινη συμπεριφορά προϊόν της ελεύθερης  βούλησης ή προ-καθορίζεται από εσωτερικούς και περιβαλλοντικούς κανόνες;
Στη δική μου οπτική  η  βούληση γίνεται αντιληπτή ως ανάδυση, ως η προσωρινή στατικότητα σε ένα διαρκώς εν κινήσει γίγνεσθαι, ως  η τάξη και η κανονικότητα που σπειροειδώς σχηματίζεται  από το χάος και μεταπίπτει αέναα  σε αυτό…..
Η Κυβερνητική και η επιστήμη των υπολογιστών έχουν ένα ωραίο παράδειγμα για αυτό το φαινόμενο, το μαύρο κουτί (black box) που περιγράφει την προσωρινή συμφωνία για κάτι…την αποκρυστάλλωση μιας άποψης, το consesus που περικλείεται εντός του  κουτιού  (και το οποίο βέβαια μπορεί να  ανοίξει εκ νέου αν και όταν  οι συνθήκες το επιβάλλουν).
Κάπως έτσι σκέφτομαι και την βούληση ως την προσωρινή (ή την λιγότερο προσωρινή) επιλογή από τα ένα πλήθος ενδεχόμενων, την ανακωχή στο πόλεμο κυριαρχίας που μαίνεται μέσα μας, την κατάσταση συν-φωνίας (βλ. Mikhail Bakhtin) που όλες οι φωνές μας συντονίζονται σ’ ένα ρυθμό (όσο πιο ομαλή είναι τούτη η μετάβαση από την οχλαγωγία στην πολυφωνικότητα  τόσο πιο μικρο κόστος  με ψυχικούς όρους θα πληρώσουμε).
Επομένως τα συμπεριφορικά πρότυπα πιθανά να αποτελούν τις ενδεχομενικότητες, να ορίζουν με άλλα λόγια τα πλαίσια των εν δυνάμει επιλογών, (μη αλκοόλ= μηδενικός αλκοολισμός), αλλά η βούληση να προκύπτει ως ανάδυση δηλαδή τυχαία ( με όρους προβλεψιμότητας), ως αποτέλεσμα της διαπραγμάτευσης ή της κυριαρχίας.
Η Ψυχοθεραπεία έτσι γίνεται ο δρόμος από την κυριαρχία προς την διαπραγμάτευση
Μπλέτσος Κωνσταντίνος