Ανάρρωση από το Ψυχικό Τραύμα
Τι είναι το ψυχικό τραύμα;
Το ψυχικό τραύμα είναι μια σοβαρή ψυχολογική κατάσταση που προκαλείται από ένα συμβάν ή μια σειρά από συμβάντα τα οποία είναι συνήθως τρομακτικά, ανατριχιαστικά ή βίαια. Το ψυχικό τραύμα μπορεί να προκαλέσει έντονο στρες και να επηρεάσει σοβαρά την καθημερινή ζωή του ατόμου που το βιώνει.
Συμπτώματα του ψυχικού τραύματος
Τα συμπτώματα του ψυχικού τραύματος μπορεί να εκδηλωθούν με διάφορους τρόπους ανάλογα με το άτομο και την ένταση του τραύματος. Κάποια από τα συνηθέστερα συμπτώματα περιλαμβάνουν την αϋπνία, την απώλεια ενδιαφέροντος, την απομόνωση, την ανικανότητα αντιμετώπισης καθημερινών υποχρεώσεων και την αυξημένη ευαισθησία σε στιγμές άγχους ή θλίψης.
Μέθοδοι θεραπείας του ψυχικού τραύματος
Η θεραπεία του ψυχικού τραύματος είναι ένα σημαντικό μέρος της ανάρρωσης και της αντιμετώπισης των συμπτωμάτων. Υπάρχουν διάφορες μέθοδοι θεραπείας που μπορούν να βοηθήσουν τα άτομα που έχουν υποστεί ψυχικό τραύμα. Ας εξετάσουμε μερικές από αυτές τις μεθόδους.
Ψυχοθεραπεία
Η ψυχοθεραπεία ή συμβουλευτική ψυχολογία, είναι μια διαδικασία κατά την οποία ένα άτομο συνεργάζεται με έναν ειδικό ψυχολόγο ή ψυχίατρο για να διεργαστεί τα συναισθήματα, τις σκέψεις και τη συμπεριφορά του. Μέσω διαφόρων τεχνικών, όπως η συζήτηση και η ενεργητική ακρόαση, η ψυχοθεραπεία βοηθά τα άτομα να αντιμετωπίσουν τα ψυχικά τραύματα και να ανακτήσουν την εσωτερική τους ισορροπία.
EMDR (Επεξεργασία και επανεπεξεργασία μέσω κίνησης των ματιών)
Η EMDR είναι μια ψυχοθεραπευτική προσέγγιση που χρησιμοποιεί την κίνηση των ματιών για να βοηθήσει τους ανθρώπους να επεξεργαστούν τραυματικές μνήμες. Αυτή η μέθοδος βοηθά τα άτομα να αποκτήσουν μια πιο ισορροπημένη και λιγότερο επώδυνη οπτική για τα τραυματικά γεγονότα.
Θεραπεία έκθεσης
Η θεραπεία έκθεσης είναι μια θεραπευτική τεχνική που βοηθά τα άτομα να αντιμετωπίσουν τα τραυματικά γεγονότα με έναν ελεγχόμενο και ασφαλή τρόπο. Μέσω της σταδιακής και προσεκτικής έκθεσης σε καταστάσεις που συνδέονται με το τραύμα, τα άτομα μαθαίνουν να διαχειρίζονται τις αρνητικές συναισθηματικές αντιδράσεις και να ανακτούν τον έλεγχο.
Φαρμακευτική αγωγή
Σε ορισμένες περιπτώσεις, η ψυχοθεραπεία μπορεί να συνδυαστεί με φαρμακευτική αγωγή. Οι ψυχίατροι μπορούν να συνταγογραφήσουν φάρμακα που βοηθούν στη διαχείριση των συμπτωμάτων, όπως της κατάθλιψης και της ανησυχίας, που σχετίζονται με το ψυχικό τραύμα.
Σωματική άσκηση και χαλάρωση
Η σωματική άσκηση και η χαλάρωση μπορούν να συμβάλουν στη μείωση του στρες και της έντασης που συνδέεται με το ψυχικό τραύμα. Η τακτική άσκηση, όπως η γιόγκα ή η γυμναστική, μπορεί να βοηθήσει στην εκκένωση του μυαλού και της σωματικής έντασης που συχνά συνοδεύει το ψυχικό τραύμα.
Υποστήριξη από την οικογένεια και τους φίλους
Η υποστήριξη από την οικογένεια και τους φίλους μπορεί να παίξει ένα κρίσιμο ρόλο στην ανάρρωση από ένα ψυχικό τραύμα. Η ανοιχτή και συνεπής επικοινωνία, η συμπαράσταση και η κατανόηση από τους αγαπημένους μπορούν να παρέχουν ένα αίσθημα ασφάλειας και εμπιστοσύνης στο άτομο που αντιμετωπίζει το τραύμα.
Συμμετοχή σε ομάδες υποστήριξης
Οι ομάδες υποστήριξης μπορούν να παρέχουν ένα ασφαλές περιβάλλον όπου οι άνθρωποι που έχουν βιώσει ψυχικά τραύματα μπορούν να μοιραστούν τις εμπειρίες τους και να αντλήσουν στήριξη από άλλους σε παρόμοια κατάσταση. Η συμμετοχή σε ομάδες υποστήριξης μπορεί να δώσει στους ανθρώπους τη δυνατότητα να αισθανθούν λιγότερο μόνοι και απομονωμένοι κατά τη διάρκεια της ανάρρωσής τους.
Το ψυχικό τραύμα μπορεί να έχει σοβαρές επιπτώσεις στη ζωή ενός ατόμου, αλλά υπάρχουν πολλοί τρόποι για να αντιμετωπιστεί και να ξεπεραστεί. Η ψυχοθεραπεία, η φαρμακευτική αγωγή, η σωματική άσκηση, η υποστήριξη από τους αγαπημένους και η συμμετοχή σε ομάδες υποστήριξης είναι μερικοί από τους τρόπους που μπορούν να βοηθήσουν στην ανάρρωση από ένα ψυχικό τραύμα. Είναι σημαντικό να ζητήσει κανείς βοήθεια και υποστήριξη όταν αντιμετωπίζει ένα τέτοιο τραύμα, καθώς η αντιμετώπισή του μπορεί να απαιτήσει εξειδικευμένη βοήθεια.
Εναλλακτικές θεραπείες για το ψυχικό τραύμα
Εκτός από τις παραδοσιακές θεραπευτικές προσεγγίσεις, υπάρχουν και εναλλακτικές μέθοδοι που μπορούν να βοηθήσουν στην αντιμετώπιση του ψυχικού τραύματος. Ας εξετάσουμε μερικές από αυτές.
Διαλογισμός και πνευματικότητα
Ο διαλογισμός και οι πνευματικές πρακτικές, όπως η προσευχή, η γιόγκα και ο βουδισμός, μπορούν να παίξουν σημαντικό ρόλο στην αντιμετώπιση του ψυχικού τραύματος. Αυτές οι τεχνικές μπορούν να βοηθήσουν στην ενίσχυση της εσωτερικής ηρεμίας, της αυτοσυνειδησίας και της ενδοσκόπησης, παρέχοντας ένα πλαίσιο για την επεξεργασία και την ενσωμάτωση του τραύματος.
Σωματική θεραπεία
Η σωματική θεραπεία, όπως η μασάζ, η χειροπρακτική και η φυσιοθεραπεία, μπορεί να βοηθήσει στην αντιμετώπιση των σωματικών επιπτώσεων του ψυχικού τραύματος. Αυτές οι μέθοδοι μπορούν να βελτιώσουν τη σωματική ευεξία, να μειώσουν τον μυϊκό πόνο και την ένταση και να ενισχύσουν την ενέργεια και την κινητικότητα.
Ολιστική προσέγγιση
Για να επιτύχει τα καλύτερα αποτελέσματα, η θεραπεία του ψυχικού τραύματος συχνά απαιτεί μια ολιστική προσέγγιση που συνδυάζει διάφορες μεθόδους. Ένας ειδικός ψυχικής υγείας μπορεί να βοηθήσει στη δημιουργία ενός εξατομικευμένου σχεδίου θεραπείας που λαμβάνει υπόψη τις μοναδικές ανάγκες και προτιμήσεις του κάθε ατόμου.
Πρόληψη του ψυχικού τραύματος
Ενώ η θεραπεία είναι σημαντική για την αντιμετώπιση του ψυχικού τραύματος, η πρόληψη μπορεί επίσης να παίξει καθοριστικό ρόλο. Μέτρα όπως η δημιουργία ασφαλών και υποστηρικτικών περιβαλλόντων, η εκπαίδευση για την αναγνώριση των σημείων του ψυχικού τραύματος και η ενίσχυση της ψυχικής ανθεκτικότητας μπορούν να συμβάλουν στην πρόληψη ή τη μείωση της επίπτωσης του ψυχικού τραύματος.
Το ψυχικό τραύμα είναι ένα σοβαρό ζήτημα που χρειάζεται προσεκτική αντιμετώπιση και θεραπεία. Με τη σωστή υποστήριξη και τις κατάλληλες θεραπευτικές προσεγγίσεις, τα άτομα που έχουν υποστεί ψυχικό τραύμα μπορούν να αντιμετωπίσουν τα συμπτώματα, να ανακτήσουν την ψυχική τους ισορροπία και να οδηγηθούν σε μια πορεία ανάρρωσης και ευεξίας. Είναι σημαντικό να υπάρχει ευρύτερη κατανόηση και ευαισθητοποίηση σχετικά με το ψυχικό τραύμα, ώστε να μπορούν να παρέχονται οι απαραίτητες υπηρεσίες και υποστήριξη σε όσους τις έχουν ανάγκη.
Γιατί τα νεαρά αγόρια παρενοχλούν τα κορίτσια;
Στη μέση παιδική ηλικία ήδη, τα παιδιά ταξινομούνται εύκολα σε κοινωνικές ομάδες με βάση το φύλο. Αυτός ο διαχωρισμός των φύλων ενισχύει περαιτέρω τα στερεότυπα, με τα αγόρια να τείνουν να γίνονται πιο επιθετικά καθώς περνούν περισσότερο χρόνο με άλλα αγόρια.
Τα κορίτσια μαθαίνουν ότι το να είσαι αρεστή προέρχεται από το να είσαι καλή και ελκυστική. Τα αγόρια μαθαίνουν ότι το να είσαι αρεστός προέρχεται από το να είσαι σωματικά επιθετικός και σεξουαλικά διεκδικητικός.
Καθώς προχωρούν στην εφηβεία, τα κορίτσια αισθάνονται πίεση να ασπαστούν τα σεξουαλικά πρότυπα του φύλου τους καθώς σχετιζόμενες με άλλες έφηβες και ενήλικες γυναίκες - αισθάνονται για παράδειγμα πίεση να φορούν αποκαλυπτικά ρούχα.
Οι πρακτικές των μέσων ενημέρωσης ενισχύουν αυτές τις τάσεις, με τα παιχνίδια και τα τηλεοπτικά προγράμματα που απευθύνονται σε αγόρια να δίνουν έμφαση στην επιθετικότητα (π.χ. φιγούρες δράσης, τηλεοπτικά προγράμματα στα οποία τα αγόρια εμφανίζονται να σεξουαλικοποιούν τα κορίτσια), ενώ τα αντίστοιχα τηλεοπτικά προγράμματα για κορίτσια δίνουν έμφαση στη σεξουαλικοποίηση (π.χ. κούκλες Bratz, καλλυντικά).
Μέχρι να φτάσουν στα εφηβικά τους χρόνια, τόσο τα κορίτσια όσο και τα αγόρια γνωρίζουν εύκολα τις προσδοκίες για το φύλο τους. Όπως το έθεσαν οι συντάκτες αυτής της μελέτης «Τα κορίτσια αναμένεται να δώσουν προτεραιότητα στη σεξουαλικοποιημένη ελκυστικότητά τους για την προσοχή και την έγκριση των αγοριών και τα αγόρια αναμένεται να επικεντρωθούν επιθετικά στη σεξουαλική επιδίωξη των κοριτσιών».
Τα έφηβα αγόρια που παραβιάζουν τους κανόνες των φύλων σχετικά με τη σκληρότητα και την επιθετική επιδίωξη του σεξ συχνά γελοιοποιούνται από τους συνομηλίκους τους ή στοχοποιούνται με ομοφυλοφιλικές προσβολές. Μέχρι την εφηβεία, πολλά αγόρια έχουν γίνει επίσης τακτικοί καταναλωτές διαδικτυακής πορνογραφίας, μεγάλο μέρος της οποίας παρουσιάζει άνδρες που συμπεριφέρονται με σωματικά επιθετικό τρόπο προς τις γυναίκες.
Renee Engeln Ph.D. for Psychologytoday.com
H φίμωση των κοριτσιών
Το τίμημα της σχέσης που πρέπει να πληρώσουν τα κορίτσια είναι να κρατούν τις αληθινές τους σκέψεις για τον εαυτό τους
« Στο βιβλίο του «Το λάθος του Καρτέσιου» (1994), ο Damasio αναφέρει τα ευρήματα της έρευνάς του στη νευροβιολογία. Ο καρτεσιανός διαχωρισμός μεταξύ λογικής και συναισθήματος, που για πολύ καιρό θεωρούνταν εκ των ων ουκ άνευ του ορθολογισμού, αποδεικνύεται αντίθετα ότι είναι μια εκδήλωση εγκεφαλικής βλάβης ή τραύματος..»
«Αφήνει ανέπαφη την ικανότητα για λογική επαγωγή, την ικανότητά μας να λύνουμε λογικούς γρίφους, αλλά εμποδίζει την ικανότητά μας να συλλογιζόμαστε επαγωγικά, να μαθαίνουμε από την εμπειρία και έτσι να πλοηγούμαστε στον ανθρώπινο κοινωνικό κόσμο..»
«Στο βιβλίο της Trauma and Recovery (1992), η ψυχίατρος Judith Herman κάνει μια παρόμοια επισήμανση. Ο διαχωρισμός του εαυτού από τις σχέσεις, που κάποτε θεωρούνταν ως μια κίνηση από την εξάρτηση στην ανεξαρτησία και γιορταζόταν ως χαρακτηριστικό γνώρισμα της ωριμότητας, είναι στην πραγματικότητα ένα υπόλειμμα τραύματος, η απάντηση του εαυτού στην εμπειρία του να έχει κατακλυστεί..»
« Ήταν η ακρόαση των κοριτσιών, ωστόσο, που επέστησε την προσοχή μου στην έμφυλη φύση αυτών των διαχωρισμών και πόσο αναπόσπαστο είναι σε μια ιεροτελεστία μετάβασης που θα θέσει σε κίνδυνο την ικανότητα των παιδιών να ζουν σε σχέση με τον εαυτό τους και με τους άλλους…»
«Αποκόπτοντας τη σκέψη («αρσενικό») από το συναίσθημα («θηλυκό») και διαχωρίζοντας τον εαυτό («αρσενικό») από τις σχέσεις («θηλυκό»), αυτή η βασισμένη στο φύλο κωδικοποίηση των ανθρώπινων ικανοτήτων δημιουργεί μια κρίση σύνδεσης. Αυτό που φαινόταν συνηθισμένο (να έχεις φωνή και να ζεις σε σχέση) γίνεται τότε εξαιρετικό..»
«Ήταν έφηβες* που τα έφεραν όλα αυτά στο φως!»
«Επειδή οι σχέσεις εξαρτώνται από το να έχεις φωνή και η κουλτούρα της πατριαρχίας εξαρτάται από τη σιωπή των γυναικών. Όπου η πατριαρχία είναι σε ισχύ και επιβάλλεται, η ανθρώπινη φωνή είναι μια φωνή αντίστασης..»
*Carol Gilligan είναι καθηγήτρια στο University of New York και έχει ασχοληθεί επιστάμενα με την ανάδειξη των «φωνών» των έφηβων κοριτσιών
** Το παρόν είναι ένα μικρό απόσπασμα απ’ το άρθρο της Carol Gilligan στο AEON
Τι γίνεται στον εγκέφαλο ενός ανθρώπου που πάσχει απο μετατραυματικό σύνδρομο;
Μια νέα έρευνα δείχνει ότι η θεραπεία έκθεσης μπορεί να αντιμετωπίσει το μετατραυματικό σύνδρομο βοηθώντας τους ασθενείς να μετατρέψουν τις τραυματικές αναμνήσεις τους, που υποβάλλονται σε επεξεργασία στον οπίσθιο φλοιό του προσαγωγίου, σε θλιβερές αναμνήσεις, οι οποίες υποβάλλονται σε επεξεργασία στον ιππόκαμπο.
Εκτιμάται ότι ένας στους 11 ενήλικες Αμερικάνους θα βιώσει διαταραχή μετατραυματικού στρες, (PTSD), κατά τη διάρκεια της ζωής του. Το PTSD εμφανίζεται όταν οι άνθρωποι έχουν έντονες και ενοχλητικές σκέψεις και συναισθήματα που σχετίζονται με μια προηγούμενη τραυματική εμπειρία.
Τα συμπτώματα παίρνουν την μορφή εφιαλτών ή αναδρομών στο παρελθόν (flashbacks) και συχνά προκαλούν στους ανθρώπους την αίσηθηση της αναβίωσης του τραυματικού γεγονός. Το PTSD επηρεάζει την ικανότητα ενός ατόμου να λειτουργεί στην καθημερινή ζωή και μπορεί να παραμείνει για χρόνια.
Οι ερευνητές εργάζονται για να κατανοήσουν καλύτερα τι συμβαίνει στους εγκεφάλους των ατόμων με PTSD. Μια πρωτοποριακή νέα μελέτη που δημοσιεύθηκε στο περιοδικό Nature Neuroscience δείχνει ότι οι τραυματικές αναμνήσεις λειτουργούν διαφορετικά από τις άλλες αναμνήσεις.
Οι ερευνητές του Πανεπιστημίου Yale κατέγραψαν τις αφηγήσεις από 28 άτομα με PTSD. Οι αφηγήσεις αφορούσαν διάφορες αναμνήσεις – χαρούμενες ή ουδέτερες, λυπημένες και τραυματικές. Οι συμμετέχοντες στη συνέχεια υποβλήθηκαν σε σάρωση εγκεφάλου ενώ άκουγαν τις ηχογραφήσεις τους.
Οι τομογραφίες του εγκεφάλου έδειξαν διαφορές στον τρόπο με τον οποίο οι εγκέφαλοι των συμμετεχόντων επεξεργάζονταν κάθε μία από τις αναμνήσεις τους. Όταν οι συμμετέχοντες άκουγαν θλιβερές αφηγήσεις ήταν ενεργοποιημένος ο Ιππόκαμπος το τμήμα του εγκεφάλου που έχει σημαντικό ρόλο στη μάθηση και τη μνήμη
Όταν άκουγαν τις τραυματικές αναμνήσεις τους, αντίθετα ένα διαφορετικό μέρος του εγκεφάλου τους είχε ενεργοποιηθεί, ο οπίσθιος φλοιός του προσαγωγίου ή PCC. Αυτή η περιοχή εμπλέκεται στη χωρική πλοήγηση και επεξεργασία καθώς και την αυτό-απεικόνιση.
Στην ουσία, οι συμμετέχοντες δεν επεξεργάστηκαν καθόλου τις τραυματικές αναμνήσεις ως αναμνήσεις, αλλά ως εμπειρίες της παρούσας στιγμής.
«Αυτό συνάδει με την ιδέα ότι οι τραυματικές αναμνήσεις δεν βιώνονται ως αναμνήσεις αυτές καθαυτές», δήλωσε ο Ilan Harpaz-Rotem, καθηγητής ψυχιατρικής και ψυχολογίας στην Ιατρική Σχολή του Yale και επικεφαλής συγγραφέας της μελέτης. «Αντίθετα, αυτά είναι θραύσματα προηγούμενων γεγονότων, που υποτάσσουν την παρούσα στιγμή για να αποφύγουν την άνεση του ανήκειν στο παρελθόν».
Ένας κοινός τύπος θεραπείας για PTSD είναι η θεραπεία έκθεσης και απευαισθητοποίησης, όπου ένας θεραπευτής βοηθά τον ασθενή να επανεξετάσει τραυματικές αναμνήσεις. Αυτή η νέα έρευνα δείχνει ότι αυτός ο τύπος θεραπείας μπορεί να αντιμετωπίσει το PTSD βοηθώντας τους ασθενείς να μετατρέψουν τις τραυματικές αναμνήσεις τους, που υποβάλλονται σε επεξεργασία στο PCC, σε θλιβερές αναμνήσεις, οι οποίες υποβάλλονται σε επεξεργασία στον ιππόκαμπο. Αυτό επιτρέπει στους ασθενείς να σταματήσουν να αισθάνονται ότι το τραυματικό γεγονός επαναλαμβάνεται στο παρόν και να κατανοήσουν πλήρως ότι είναι μια ανάμνηση.
Η νέα έρευνα απεικόνισης του εγκεφάλου παρέχει πληροφορίες για το πώς λειτουργούν οι τραυματικές μνήμες στον εγκέφαλο και μπορεί να ανοίξει την πόρτα σε πιο αποτελεσματικές θεραπείες για το ψυχικό τραύμα.
Μετάφραση και προσαρμογή απ' το πρωτότυπο " What Happens In the Brain During PTSD?" Psychology Today
Η θεραπεύτρια που με μισούσε!
Τον Ιανουάριο του 2022 πέθανε η Edna O'Shaughnessy, κορυφαία παιδοψυχαναλύτρια που κάποτε αποκαλούσε τον εαυτό της «υπηρέτρια της Melanie Klein». Η O'Shaughnessy εκπαιδεύτηκε στην κλινική Tavistock και άσκησε ιδιωτικά το έργο της για πολλές δεκαετίες στο βόρειο Λονδίνο, δημοσίευσε το 2015 μια συλλογή δοκιμίων που αντικατοπτρίζουν τις υπηρεσίες της σε διάφορους πελάτες. Τρία από αυτά τα δοκίμια βασίζονται στην ανάλυσή της για ένα 11χρονο αγόρι που ονομάζει Leon.
Η πιο απλή ματιά στον Leon στην πρώτη τους συνάντηση την έπεισε ότι μια τρομακτική πρόκληση βρισκόταν μπροστά της. «Καθώς [οι γονείς] δεν είχαν κάνει καμία αναφορά στην κατάθλιψη», θυμάται, «δεν περίμενα το πολύ καταθλιπτικό παιδί που έφτασε για μια πρώτη συνεδρία: ένα συντετριμμένο, άμορφο αγόρι που κάθισε μπροστά μου σε ένα μικρό παγκάκι».
Σύντομα, η O'Shaughnessy κατέληξε να πιστεύει ότι ο Leon δεν ήταν απλώς καταθλιπτικός. Ζούσε σε έναν κόσμο μακάβριων συμβόλων. Τα μαξιλάρια που τον περιβάλλουν στο κάθισμά του, αναφέρει, «είναι αποσεξουαλικοποιημένοι γονείς τους οποίους κρατά χωριστά και γύρω από τον εαυτό του». Στην πόρτα του playroom, ο Leon λέγεται ότι διέκρινε «ένα πέος με όρχεις» και στην πατίνα του δαπέδου έβλεπε «έναν μπερδεμένο κόλπο και στόμα».
Οι αφηγήσεις των Κλαινικών αναλυτών, είναι ασφαλές να πούμε, πως προορίζονται για συναδέλφους επαγγελματίες, οι οποίοι θα θεωρούσαν το γκροτέσκο του Leon ως μέρος της καθημερινής τους εργασίας.
Αλλά απο την στιγμή που πρόσφατα ανακάλυψα τα δοκίμια της O'Shaughnessy, έπαψα να ειμαι ευνοϊκά διακείμενος απέναντι στα γραφόμενα της. Δεν μου πήρε πολλές σελίδες για να συνειδητοποιήσω ότι, στην πραγματικότητα, ο άμορφος Leon ήμουν εγώ. Αναγνώρισα τον εαυτό μου όχι από τις φαντασιώσεις που μου αποδίδονται, αλλά από τις περιστάσεις της υπόθεσής μου και από αποσπάσματα συζητήσεων που η O'Shaughnessy, επίσης, βρήκε αξέχαστα.
Ο πατέρας μου είχε ασχοληθεί επαγγελματικά με το Tavistock, το οποίο στη δεκαετία του 1980 ήταν φυτώριο αναλυτών της Klein. Το 1986, με παρέπεμψε στην O'Shaughnessy και ξεκίνησα αυτό που αποδείχθηκε ότι θα ήταν τρία χρόνια ιδιωτικών συνεδριών - τέσσερις ημέρες κάθε εβδομάδα, περίπου 40 εβδομάδες το χρόνο - στο σπίτι της στο Hampstead.
Τίποτα, ωστόσο, δεν συνέβαινε με εμένα που απαιτούσε σχεδόν καθημερινή ψυχανάλυση για μήνες και χρόνια.
Σίγουρα, ήμουν ντροπαλός και μερικές φορές απρόθυμος να συμμετάσχω σε νέες δραστηριότητες. Αλλά σε καμία περίπτωση δεν είχα κατάθλιψη. Εκτός από μια νευρικότητα στην προοπτική να ξεκινήσω το γυμνάσιο, ήμουν ένα ικανοποιημένο παιδί. Και, κυρίως, οι γονείς μου είχαν διαφωνήσει ως προς το αν χρειαζόταν καν παρέμβαση. «Η μητέρα», γράφει η O'Shaughnessy, «ήταν ταπεινά αμφίβολη γι' αυτό, επιμένοντας ότι ο Leon ήταν απλώς ένα συνηθισμένο αγόρι, όχι ιδιοφυία , χωρίς κανένα πρόβλημα».
Η O'Shaughnessy προσπαθεί να τονίσει ότι το περιβάλλον στο οποίο έβλεπε τους πελάτες ήταν κλινικό. Αν αυτό συνέβαινε πραγματικά, ωστόσο, η διαδικασία διάγνωσης και αντιμετώπισης των υποτιθέμενων ζητημάτων θα ήταν πολύ πιο αυστηρή. Θα περίμενε κανείς από έναν γνήσιο ερευνητή να κάνει περισσότερες ερωτήσεις αναζήτησης. Είναι καθόλου στενοχωρημένο αυτό το παιδί; Εάν είναι, χρειάζεται τέσσερις ώρες την εβδομάδα θεραπείας; Μήπως οι συμβιβασμοί της απομάκρυνσής του από τα μαθήματά του και της κοινωνικοποίησης υπερτερούν των πιθανών οφελών της θεραπείας; Και ακόμα κι αν όλα αυτά τα αστέρια ευθυγραμμίζονται, είναι η ψυχανάλυση η κατάλληλη παρέμβαση;
Αλλά η O'Shaughnessy, αντιμετωπίζοντάς με μέσα από τον παραμορφωτικό φακό της θεωρίας της Klein, ποτέ δεν αμφέβαλε για την ανάγκη μου για την προσοχή της. Η θεραπεία; Μια εκτεταμένη περίοδος ψυχανάλυσης, φυσικά. Είναι μια συνταγή που δεν έχω καμία αμφιβολία ότι η O'Shaughnessy έγραψε για όλους τους πελάτες της, ανεξάρτητα από τις διαγνώσεις τους. Οποιοσδήποτε ενήλικας ανάμεσά τους θα μπορούσε να επιλέξει να κάνει αυτή την επένδυση του χρόνου και των χρημάτων του με τους δικούς του όρους - και θα ήταν ελεύθερος να αποχωρήσει εάν επικρατούσε η κοινή λογική του - αλλά αυτές οι πολυτέλειες δεν ήταν διαθέσιμες στα παιδιά.
Στις πρώτες συνεδρίες, συμμετείχα στην ερώτηση της O'Shaughnessy, η οποία συχνά με ρωτούσε: "Τι σκέφτεσαι;" Αυτό που έκανε με τις απαντήσεις μου συχνά μου φαινόταν γελοίο, και γίνομαι όλο και πιο πρόθυμος να το πω. Όπως θυμάται σε ένα από τα δοκίμιά της, της είπα απλά: «Μισώ να μιλάς».
Καθώς προχωρούσε η ανάλυση, κατέληξα να το σκέφτομαι ως μια μορφή κράτησης. Ένιωθα όλο και πιο άβολα στην παρέα της O'Shaughnessy και άρχισα να εμφανίζομαι καθυστερημένος στις συνεδρίες. Μέχρι το τελευταίο έτος, περνούσα πολλές ώρες κάνοντας τα μαθήματά μου, ενώ καθόμουν μισοκρυμμένος πίσω από ένα μεγάλο κουτί παιχνιδιών. Άλλες φορές δραπέτευα σε ένα διπλανό μπάνιο, διαβάζοντας ένα βιβλίο.
Αυτή η συμπεριφορά θα μπορούσε να ενδιαφέρει έναν ψυχολογικά έξυπνο ερευνητή. Αν και η μητέρα μου με είχε αξιολογήσει ως «κανένα πρόβλημα», μέχρι το τρίτο έτος της ανάλυσης κρυβόμουν από την O'Shaughnessy.
Είχε συμβεί κάτι τρομερό στο σπίτι ή στο σχολείο; Ή, ίσως, θα μπορούσε η ίδια η ανάλυση να προκαλεί περισσότερα προβλήματα από όσα έλυνε;
Είναι μια πολυφορεμένη κριτική της ψυχανάλυσης ότι στηρίζεται σε μη διαψεύσιμες πεποιθήσεις – ότι δεν υπάρχει τρόπος να αποδειχθούν ή να διαψευστούν οι θεωρίες πάνω στις οποίες είναι χτισμένη και τα συμπεράσματα στα οποία καταλήγει – και επομένως δεν είναι επιστημονική μέθοδος.
Αλλά σε ένα δοκίμιο με τίτλο «Τι είναι ένα κλινικό γεγονός;» (1994), η O'Shaughnessy επιμένει ότι η αντικειμενικότητα της ψυχανάλυσης διασφαλίζεται από τον αναλυτή που αναλαμβάνει «εποπτεία και συζητήσεις με συναδέλφους». Αυτοί οι συνάδελφοι, ωστόσο, συμμερίζονται ήδη το δόγμα του αναλυτή και αυτό που συζητούν σε κάθε δεδομένη ημέρα θα αποτελείται εξ ολοκλήρου από αυτό που επιλέγει να τους πει στο κοινό ιδίωμα. Ολόκληρη η συντροφιά θα μπορούσε κάλλιστα να είναι ένας κύκλος αστρολόγων.
Ο κλειστός χαρακτήρας αυτής της διαδικασίας είναι εμφανής σε ένα αναμνηστικό σημείωμα για την O'Shaughnessy που δημοσιεύθηκε το 2022 από τη Γερμανίδα ψυχαναλύτρια Gisela Klinckwort. Περιγράφει την O'Shaughnessy να ηγείται μιας τράπεζας συνεδρίου το 2013 που περιελάμβανε συζήτηση για το χρόνο της με τον Leon. Η Klinckwort παρατηρεί: «Ήταν πολύ εντυπωσιακό να βιώνεις πώς η Red παρατήρησε τη συμπεριφορά και την ομιλία του παιδιού, πόσο βαθιά κατάλαβε τον μικρό Leon και τον προσέγγισε με απλά λόγια». «Red», έμαθα, ήταν το παρατσούκλι της O'Shaughnessy μεταξύ των συναδέλφων της, και η Klinckwort, υποψιάζομαι, αποτυπώνει με ακρίβεια τη ζεστασιά της «εποπτείας και των συζητήσεων» που είχε μαζί τους.
Αλλά αυτό που η Klinckwort δεν μπορούσε να γνωρίζει είναι ότι η αφήγηση της O'Shaughnessy για τη σχέση μας είναι σχεδόν εξ ολοκλήρου εφεύρεση της τελευταίας.
Διαβάζοντας τα δοκίμια της O'Shaughnessy ως ενήλικας, βλέπω πώς προσπαθούσε να με χωρέσει στο θεωρητικό της πλαίσιο – μερικές φορές αναθεωρώντας τη θεωρία ώστε να ταιριάζει με τις αλληλεπιδράσεις μας. Αυτό φαίνεται καλύτερα στις εμπλοκές της με το οιδιπόδειο σύμπλεγμα του Σίγκμουντ Φρόιντ. Ο Φρόιντ ισχυρίστηκε ότι όλα τα αγόρια βιώνουν μια αναπτυξιακή φάση στην οποία επιθυμούν τη μητέρα τους και βλέπουν τον πατέρα τους ως σεξουαλικό αντίπαλο.
Αλλά, όπως το προσδιορίζει η O'Shaughnessy στο δοκίμιο «The Invisible Oedipus Complex» (1989), ένα πρόβλημα καραδοκεί: τι συμβαίνει όταν ο πελάτης παρουσιάζει «λίγο ή ακόμα και καθόλου οιδιπόδειο υλικό»; Περιγράφει πώς ο Αυστριακός ψυχαναλυτής Heinz Kohut προτείνει να παραμεριστεί εντελώς το οιδιπόδειο σύμπλεγμα. Αλλά αυτό δεν αρκεί: διακινδυνεύει μια σημαντική απόκλιση από τις βασικές διδασκαλίες του Φρόιντ. Ευτυχώς όμως, η O'Shaughnessy κάνει μια σημαντική ανακάλυψη με τη βοήθεια του Leon. Αντλώντας από την υπόθεσή του Φρόιντ, θεωρεί ότι οι πελάτες μπορούν να έχουν ένα «αόρατο» οιδιπόδειο σύμπλεγμα – με την αορατότητά του να θεωρείται ότι δείχνει όχι ότι είναι άσχετο με τον πελάτη, αλλά τόσο κεντρικό και έντονο ώστε να είναι η κυρίαρχη δύναμη που δρα στην ψυχική του ζωή.
Με αυτό, η O'Shaughnessy έχει επιτύχει ένα μεγάλο κατόρθωμα: για τους ψυχαναλυτές που αναρωτιούνται αν το οιδιπόδειο σύμπλεγμα είναι καθολικό, όπως ισχυρίστηκε ο Φρόιντ, μπορούν να καθησυχάσουν τον εαυτό τους ότι είτε η παρουσία είτε η απουσία «οιδιπόδειου υλικού» είναι απόδειξη της ύπαρξής του.
Η θεωρία ισχύει, και υπάρχει επίσης μια πολλά υποσχόμενη νέα λεωφόρος θεραπευτικής εργασίας για εξερεύνηση. Όλοι οι δρόμοι οδηγούν σε ανάλυση.
Η βαριά αίσθηση της δικής της σημασίας την οδήγησε να αφαιρέσει από τη ζωή μου κάθε νόημα πέρα από κάθε ανάλυση.
Με τα κριτήρια για το «οιδιπόδειο υλικό» να επεκτείνονται ώστε να περιλαμβάνουν τόσο ορατά όσο και αόρατα σημάδια, η O'Shaughnessy αρχίζει να το ανιχνεύει σχεδόν σε κάθε αλληλεπίδραση με τον Leon. Ένα γεγονός που υπερτονίζει είναι ότι, για τους πρώτους οκτώ μήνες των συνεδριών, επέλεξα να καθίσω σε ένα μικρό παγκάκι ανάμεσα σε δύο μαξιλάρια. Αν η μνήμη μου δεν με απατά, κάθισα εκεί επειδή ο πάγκος ήταν κοντά στην πόρτα και ήταν αρκετά άνετος για 50 λεπτά. Αλλά η O'Shaughnessy είχε χαλυβδωθεί ενάντια σε τέτοιες κοινότοπες σκέψεις. «Τα μαξιλάρια του Leon», είναι πεπεισμένη, «είναι αποσεξουαλικοποιημένοι γονείς τους οποίους κρατά χωριστά και γύρω από τον εαυτό του – τα άνετα υπολείμματα από τα οποία τρομακτικά στοιχεία έχουν εκδιωχθεί στο πάτωμα και την πόρτα».
Αξίζει να αναρωτηθούμε πώς η O'Shaughnessy θα μπορούσε να φτάσει σε αυτό το συμπέρασμα και τα διακοσμητικά του – το πέος, οι όρχεις, το στόμα και ο κόλπος που λέγεται ότι αιωρούνταν μπροστά στον Leon σαν το στιλέτο του Macbeth. Σε κανένα σημείο δεν είναι ξεκάθαρο ότι της είπα ότι μπορούσα να δω αυτά τα πράγματα. Θα με εξέπληττε αν το έκανα, δεδομένου ότι το «στόμα» ήταν η μόνη από αυτές τις λέξεις στο λεξιλόγιό μου στα 11. Αυτό που έχουμε εδώ είναι προβολές, όχι από το ασυνείδητο του Λέον, αλλά από την ετοιμόρροπη αποθήκη της Κλαινικής θεωρίας.
Μια ιδιαίτερα απειλητική διάσταση του χρόνου που πέρασα με την O'Shaughnessy ήταν ο ύπουλος τρόπος με τον οποίο προσπάθησε να τοποθετηθεί ανάμεσα σε μένα και τους γονείς μου. Χρειάζεται αρκετή αυτοπεποίθηση για να επιχειρήσει κανείς κάτι τέτοιο, αλλά στην περίπτωσή της αδειοδοτήθηκε από την βασική ψυχαναλυτική έννοια της μεταβίβασης. Στη μεταβίβαση, ο πελάτης θεωρείται ότι εμποτίζει τον θεραπευτή με ανεπίλυτα συναισθήματα από την παιδική ηλικία. Κατά συνέπεια, η O'Shaughnessy ισχυρίζεται ότι την έβλεπα συχνά ως μητέρα μου. Γράφει ότι ο Leon ήθελε «να απομακρυνθεί από τον πατέρα, να βρεθω πιο κοντά του [στον Leon] και να τον καλοπιάσω με ερωτήσεις, όχι μόνο όταν ήταν ανήσυχος και χρειαζόταν να το κάνω, αλλά και όταν ήταν εχθρικός και επέλεξε να μην σχετίζεται μαζί μου». Αυτές οι αντίθετες καταστάσεις, η υποτιθέμενη λαχτάρα μου για εγγύτητα και η επιθυμία μου για απόσταση, παρουσιάζονται και οι δύο ως αποδεικτικά στοιχεία για να υποστηρίξουν την προτιμώμενη πορεία δράσης της.
Η βαριά αίσθηση της O'Shaughnessy για τη δική της σημασία την οδήγησε να αφαιρέσει από τη ζωή μου κάθε νόημα πέρα από κάθε ανάλυση, με την ίδια να δηλώνει ότι «το κενό μεταξύ των συνεδριών ή τα σαββατοκύριακα δεν υπήρχε για [τον Leon]». Σε μια περίπτωση, περιγράφει ότι σοκαρίστηκα τόσο πολύ από την προοπτική ενός Σαββατοκύριακου μακριά της που «κλώτσησα βίαια προς την κατεύθυνσή [της] και έκανα μια αγενή χειρονομία "πάνω σου"». Καθώς αποκρύπτει το ξέσπασμα, αυτό ήταν πραγματικά μια επίθεση στην «έγκυο μητέρα», περιμένοντας ένα άλλο παιδί που θα έπαιρνε την προσοχή μακριά από μένα.
Αλλά τα Σαββατοκύριακα μου ήταν σημαντικά για μένα ακριβώς επειδή μετρούσαν ως χρόνος μακριά από αυτόν τον μονομανή. Και η αγενής χειρονομία μου, αν και δεν είμαι περήφανος γι' αυτό, απευθυνόταν σε εκείνη.
Η σχέση της μαζί μου μπορεί να θεωρηθεί ως ένα παράδειγμα αυτού που οι ψυχαναλυτές αποκαλούν αντιμεταβίβαση, αλλά είναι καλύτερα να θεωρηθεί ως μια ψευδαίσθηση συνάφειας. Για να υπογραμμίσει την έλλειψη ενδιαφέροντος μου για τον έξω κόσμο, η O'Shaughnessy δηλώνει ότι «δεν προσπάθησα στο σπίτι ή στο σχολείο». Αλλά το έκανα, όπως θα μπορούσε κανείς να σταχυολογήσει ακόμη και από την ανάγνωση των δοκιμίων της, τα οποία περιέχουν αναφορές στο ότι έκανα την εργασία μου στις συνεδρίες. Παρ 'όλα αυτά, επέμενε να το βλέπει μόνο ως ένα τέχνασμα για να τραβήξω την προσοχή της και όχι ως αυτό που ήταν: η προσπάθειά μου να αγκυροβολήσω στον κόσμο έξω από τις συνεδρίες της, κάτι που ήταν πολύ πιο σημαντικό για μένα από αυτό που φανταζόταν να συμβαίνει στο playroom της.
Αν λαχταρούσα την προσοχή της O'Shaughnessy, γιατί τελείωσαν οι συνεδρίες; Παραδέχεται ότι τερμάτισα μονομερώς την ανάλυση στην ηλικία των 13 ετών, αλλά δυσκολεύεται να συμβιβαστεί με την πεποίθησή της ότι δεν είχα καμία ουσιαστική ζωή πέρα από αυτήν. Μπαίνει σε μια περίπλοκη ιστορία ενός παιδιού που θέλει απεγνωσμένα να συνεχίσει τη θεραπεία. Σε αυτό που ήταν κατά την καταμέτρηση της 15ης συνόδου από την τελευταία, η Leon φέρνει ένα κουτί χυμού φρούτων στο οποίο οι λέξεις «δεκαπέντε δωρεάν έξτρα» είναι τυπωμένες με κεφαλαία γράμματα. Λέγεται ότι είναι τόσο ανήσυχος για την απώλεια της θεραπεύτριάς του και απελπισμένος για κάτι περισσότερο (κάτι «επιπλέον») από αυτήν που βγάζει αυτά τα συναισθήματα στο κουτί. Έχοντας ρουφήξει τις τελευταίες σταγόνες του, ο Leon το εκσφενδονίζει στο δωμάτιο στον κάδο πριν καταρρεύσει σε έναν απίθανο υπνάκο: «Μου μεταδίδει απολύτως πόνο και άγχος. Και ξαφνικά αποκοιμιέται – είναι τόσο ανυπόφορο». Αν αυτό δεν είναι εντελώς μια σύγχυση από την πλευρά της O'Shaughnessy, ο κόκκος της αλήθειας είναι ότι ήμουν τελικά εξοργισμένος και έτοιμος να πετάξω πράγματα.
Το μόνο σημείο στο οποίο ο O'Shaughnessy και εγώ συμφωνούμε είναι το πόσο λίγο πέτυχε η ψυχανάλυση. Στο 'What Is a Clinical Fact?', σχολιάζει σε μία συνεδρία:
"Τώρα, γράφοντας αυτό το άρθρο, βλέπω την απελπισία μου όταν αντιμετωπίζω την αμυνόμενη, διχασμένη κατάσταση του Leon και την αίσθηση ότι πρέπει απλώς να την υπομείνω, καθώς είναι πολύ πιθανό να προέρχεται από την αίσθηση της αποτυχίας μου ως αναλυτής με τον Leon – τόσο περιορισμένο [ήταν] το θεραπευτικό μου αποτέλεσμα."
Αλλά έχοντας παρατηρήσει το φτωχό αποτέλεσμα, νοιάζεται μόνο για το πώς αντέχει το δικό της αίσθημα απελπισίας και το σθένος που χρειαζόταν για να το υπομείνει. Δεν το θεωρεί σε σχέση με μένα, που πέρασα τόσο μακρύ, δυσάρεστο χρόνο μαζί της. Γενικότερα, είναι σχεδόν εντελώς αδιάφορη για το τι θα μπορούσα να έχω αποκομίσει από αυτά τα θλιβερά χρόνια. Τα δοκίμιά της δεν παρέχουν καμία ένδειξη για το τι ήθελε να πετύχω στις συνεδρίες και το ερώτημα αν κατάφερα να περάσω μέσα από το αόρατο οιδιπόδειο σύμπλεγμα έμεινε αναπάντητο στην εργασία της σχετικά με αυτό το θέμα.
Η μόνη έκφραση περιέργειας της O'Shaughnessy για μένα εμφανίζεται σε ένα σύντομο τμήμα μιας εργασίας με τίτλο «On Gratitude» (2008), στην οποία προσφέρει μια πληρέστερη περιγραφή της πρώτης μας συνεδρίας. Θυμάται την επιστροφή μου στο τέλος για να πω: "Ευχαριστώ. Ευχαριστώ. Σας ευχαριστώ». Ρωτάει: "Για τι με ευχαριστούσε ο Leon;" Η απάντηση είναι απλή: ήμουν ένα ευγενικό 11χρονο παιδί που μεγάλωσε για να ευχαριστήσει τους ενήλικες με εξουσία. Αλλά η O'Shaughnessy προτίμησε, όπως πάντα, να επινοήσει μια ιδιοτελή εξήγηση: «Νομίζω ότι ήταν για να αντιμετωπίσει την ψυχική του πραγματικότητα, για προσοχή και ερμηνεία».
Ήμουν, γράφει: ευγνώμων επίσης που σε αυτή τη νέα περίσταση μιας ψυχαναλυτικής συνεδρίας, όταν με άφησε να δω την κατάθλιψη, τον φόβο, τις εκκλήσεις του να λυπηθώ απαλά, θα μπορούσα … Γνωρίστε τα συναισθήματά του και μιλήστε απλά γι 'αυτά. Δηλαδή, νομίζω ότι μου ήταν ευγνώμων που έκανα τη δουλειά μου.
Τίποτα από αυτά δεν είναι αλήθεια. Μια καλύτερη ερώτηση – που θα μπορούσε ενδεχομένως να έχει πλήξει την τρομερή πανοπλία της – θα ήταν γιατί δεν την ευχαρίστησα ποτέ ξανά. Μπορούσε να με αντιληφθεί μόνο ως ένα τέχνασμα για να παίξει με τις ήδη σταθερές ιδέες της
Διαβάζοντας την αφήγηση της O'Shaughnessy για τον χρόνο που περάσαμε μαζί όλα αυτά τα χρόνια αργότερα, εντυπωσιάζομαι από το πόσο με αντιπαθούσε.
Πολλές φορές περιγράφει αυτά που λέω και κάνω είτε ως άσχημα είτε ως σκληρά. Χαρακτηρίζομαι ως μεμψίμοιρος, χειριστικός και (παραδόξως) άμορφος. Αυτό είναι εικασίες εκ μέρους μου, αλλά ένας λόγος για τη δυσαρέσκειά της φαίνεται να είναι ότι δεν ήταν συνηθισμένη στην κριτική. Τα μνημόσυνα που έγραψαν οι συνάδελφοί της μετά το θάνατό της είναι φυσικά στοργικά, αλλά δείχνουν επίσης ότι δεν έλαβε πολλά με τον τρόπο της διαφωνίας ή της αντίστασης. Και όμως υπήρξα, από την ηλικία των 11 ετών, προσφέροντάς της και τα δύο, με αυξανόμενη συχνότητα, κατά τη διάρκεια τριών ετών. Η O'Shaughnessy είναι πολύ επιλεκτική σχετικά με το πόσα από αυτά να αποκαλύψει στα δοκίμιά της. Αλλά φυσικά το ήξερε και προφανώς δεν το εκτίμησε.
Πώς αισθάνομαι που έχω συναντήσει μια άγρια διαστρέβλωση του πρώιμου εαυτού μου; Περνάω ένα μέρος της επαγγελματικής μου ζωής διαβάζοντας άρθρα περιοδικών. Η συνάντηση με την περιγραφή της O'Shaughnessy για μένα σε τρεις από αυτές ήταν μοναδικά εκπληκτική. Η έκπληξη σταδιακά έδωσε τη θέση της σε μια αίσθηση παραβίασης, που προερχόταν από την επίμονη αίσθηση της αναλύτριας ότι της ανήκε μέρος της ζωής μου και μπορούσε να το μοιραστεί με άλλους όπως ήθελε.
Όταν έγραφα αυτό το κομμάτι, βρήκα μια συνέντευξη βίντεο μαζί της που ηχογραφήθηκε κάποια στιγμή γύρω στο 2015. Σε αυτό κάνει περιστασιακή αναφορά στον «νεαρό μου Leon». Αυτό το ιδιοκτησιακό σχόλιο – που έγινε πάνω από ένα τέταρτο του αιώνα μετά την τελευταία φορά που με είδε – μου φαίνεται τώρα σαν απόπειρα απαγωγής. Τόσο στην ουσία όσο και στην επίδρασή του, συλλαμβάνει την ουσία της σχέσης μας.
Τα δοκίμια της O'Shaughnessy απεικονίζουν την ανθρώπινη ευαισθησία στην κατήχηση και τη δυνατότητα του δόγματος να υπερισχύει των ιδεών της κοινής λογικής σχετικά με το τι είναι λογικό στις σχέσεις με άλλους ανθρώπους – συμπεριλαμβανομένων, φυσικά, των παιδιών. Απεικονίζουν επίσης την επικίνδυνη τάση των εσωστρεφών και αυτορυθμιζόμενων κοινοτήτων να σφάλλουν και να βλάπτουν.
Το σύστημα πεποιθήσεων της Melanie Klein, η οποία δίδαξε ότι τα «παρανοϊκά-σχιζοειδή» βρέφη στο στήθος στοχεύουν να δαγκώσουν τα κόπρανα, τα άλλα μωρά και το πατρικό πέος που υποτίθεται ότι βρίσκεται μέσα, είναι περισσότερο από συνήθως ικανό να αποδώσει θεραπευτική τρέλα. Ωστόσο, το πρόβλημα υπερβαίνει οποιοδήποτε σύνολο αρχών.
Η επιτυχής ψυχοθεραπεία απαιτεί, πάνω απ 'όλα, ότι ο θεραπευτής συντονίζεται με το άλλο άτομο στο δωμάτιο. Κάθε σύνολο προϋποθέσεων αποτελεί πιθανό εμπόδιο σε αυτό το έργο.
Αν η O'Shaughnessy σπατάλησε μέρος της παιδικής μου ηλικίας για τρία απογοητευτικά χρόνια, δεν ήταν επειδή σκόπευε να το κάνει, αλλά επειδή μπορούσε να με αντιληφθεί μόνο ως ένα τέχνασμα για να παίξει με ήδη σταθερές ιδέες. Με κάποιο αμυδρό τρόπο, κατάλαβα αυτό το σημείο από την αρχή, αντιστάθηκα και έτσι γλίτωσα από πιο μόνιμη βλάβη.
Michael Bacon is senior lecturer in political theory at Royal Holloway, University of London. He has published two books on pragmatism, and is currently writing a monograph about Ralph Waldo Emerson - AEON
Art: Orange and Yellow by Mark Rothko
Μτφ - Προσαρμογή: K. Μπλέτσος
Εισαγωγή στο ψυχικό τραύμα
Παρουσίαση στα πλαίσια των εκπαιδευτικών προγραμμάτων των "Συνηχήσεων" για τα στελέχη και τους εργαζόμενους της "ΚΙΒΩΤΟΥ ΤΟΥ ΚΟΣΜΟΥ."
Αrt: Sixteen intaglio prints from the NY Series (Etchings) by Marina Adams.
Η Εστιασμένη στο Τραύμα Ψυχοθεραπεία
Το τραύμα είναι μια εμπειρία που μπορεί να έχει μακροχρόνιες επιπτώσεις στην ψυχική και συναισθηματική ευεξία του ανθρώπου. Μπορεί να αφήσει το άτομο να αισθάνεται συγκλονισμένο, ανήσυχο και αποσυνδεδεμένο από τον εαυτό τους και τους άλλους. Η εστιασμένη στο τραύμα ψυχοθεραπεία είναι μια εξειδικευμένη προσέγγιση που αναγνωρίζει τις επιπτώσεις του τραύματος και στοχεύει στη δημιουργία ενός ασφαλούς και υποστηρικτικού περιβάλλοντος για θεραπεία.
Τι είναι η Εστιασμένη στο Τραύμα Ψυχοθεραπεία;
Η εστιασμένη στο τραύμα ψυχοθεραπεία είναι μια θεραπευτική προσέγγιση που αναγνωρίζει την επικράτηση και τον αντίκτυπο του τραύματος στη ζωή των ατόμων. Δίνει έμφαση στην ασφάλεια, την εμπιστοσύνη και τη συνεργασία μεταξύ του θεραπευτή και του πελάτη. Ο στόχος είναι να δοθεί η δυνατότητα στο άτομο να ανακτήσει τον έλεγχο της ζωής του και να οικοδομήσει ανθεκτικότητα.
Σε αντίθεση με την παραδοσιακή θεραπεία, η ψυχοθεραπεία με βάση το τραύμα επικεντρώνεται στην κατανόηση των υποκείμενων αιτιών και επιπτώσεων του τραύματος. Αναγνωρίζει ότι το τραύμα μπορεί να εκδηλωθεί με διάφορους τρόπους, όπως διαταραχή μετατραυματικού στρες (PTSD), άγχος, κατάθλιψη και κατάχρηση ουσιών.
Αρχές της Εστιασμένης στο Τραύμα Ψυχοθεραπείας
Υπάρχουν ορισμένες αρχές που καθοδηγούν την εστιασμένη στο τραύμα ψυχοθεραπεία :
- Ασφάλεια: Δημιουργία ενός ασφαλούς περιβάλλοντος όπου το άτομο αισθάνεται άνετα και οτι λαμβάνει υποστήριξη.
- Αξιοπιστία και διαφάνεια: Οικοδόμηση εμπιστοσύνης μέσω σαφούς επικοινωνίας και διατήρησης ορίων.
- Ενδυνάμωση και συνεργασία: Ενθάρρυνση της ενεργού συμμετοχής του ατόμου στη θεραπευτική διαδικασία και σεβασμός της αυτονομίας του.
- Πολιτιστικά, ιστορικά ζητήματα και ζητήματα φύλου: Αναγνώριση και αντιμετώπιση των μοναδικών εμπειριών και αναγκών ατόμων από διαφορετικά υπόβαθρα.
- Ανθεκτικότητα και προσέγγιση βασισμένη στα δυνατά σημεία: Εστίαση στα δυνατά σημεία του ατόμου και προώθηση της ανθεκτικότητας.
Τεχνικές που χρησιμοποιούνται στην Εστιασμένη στο Τραύμα Ψυχοθεραπεία
Η Εστιασμένη στο Τραύμα Ψυχοθεραπεία ενσωματώνει διάφορες εμπειρικά τεκμηριωμένες τεχνικές για την υποστήριξη της επούλωσης και της αποκατάστασης:
- Ψυχοεκπαίδευση: Παροχή πληροφοριών σχετικά με το τραύμα και τις επιπτώσεις του για να βοηθήσει τα άτομα να κατανοήσουν τις εμπειρίες τους.
- Τεχνικές γείωσης: Διδάσκοντας στα άτομα τεχνικές για να παραμείνουν παρόντα και να διαχειριστούν δυσάρεστα συναισθήματα και αναμνήσεις.
- EMDR (Eye Movement Desensitization and Reprocessing): Μια θεραπευτική προσέγγιση που βοηθά τα άτομα να επεξεργαστούν τραυματικές αναμνήσεις και να μειώσουν τις συναισθηματικές τους επιπτώσεις.
- Μια νέα παρέμβαση που σχετίζεται με το τραύμα ονομάζεται τεχνική Flash, μια σύντομη θεραπευτική διαδικασία που στοχεύει να ανακουφίσει γρήγορα την αγωνία μιας ενοχλητικής μνήμης Manfield et al., 2017
- Εκφραστικές θεραπείες: Χρησιμοποιώντας δημιουργικές διεξόδους όπως η τέχνη, η μουσική και ο χορός εξερευνώνται και να εκφράζονται συναισθήματα που σχετίζονται με το τραύμα.
Τα οφέλη της Εστιασμένης στο Τραύμα Ψυχοθεραπείας
Η εστιασμένη στο τραύμα ψυχοθεραπεία προσφέρει πολλά οφέλη για τα άτομα στο θεραπευτικό τους ταξίδι:
- Αυξημένη αυτογνωσία: Βοηθά τα άτομα να αποκτήσουν εικόνα για τον αντίκτυπο του τραύματος στις σκέψεις, τα συναισθήματα και τις συμπεριφορές τους.
- Βελτιωμένες δεξιότητες αντιμετώπισης: Τα άτομα μαθαίνουν αποτελεσματικές στρατηγικές για τη διαχείριση των ερεθισμάτων και τη ρύθμιση των συναισθημάτων τους.
- Ενισχυμένες σχέσεις: Η εστιασμένη στο τραύμα ψυχοθεραπεία μπορεί να βελτιώσει την επικοινωνία και την εμπιστοσύνη στις σχέσεις.
- Μειωμένα συμπτώματα: Μπορεί να ανακουφίσει τα συμπτώματα των διαταραχών που σχετίζονται με το τραύμα, όπως το άγχος και η κατάθλιψη.
- Ενδυνάμωση και ανθεκτικότητα: Τα άτομα αναπτύσσουν μια αίσθηση ενδυνάμωσης και χτίζουν ανθεκτικότητα για να ξεπεράσουν τις αντιξοότητες.
Η εστιασμένη στο τραύμα ψυχοθεραπεία είναι μια συμπονετική και αποτελεσματική προσέγγιση για την επούλωση από το τραύμα. Δημιουργώντας ένα ασφαλές και υποστηρικτικό περιβάλλον, οι θεραπευτές μπορούν να βοηθήσουν τα άτομα να ανακτήσουν τον έλεγχο της ζωής τους και να οικοδομήσουν ανθεκτικότητα. Εάν έχετε βιώσει τραύμα, η αναζήτηση ψυχοθεραπείας εστιασμένης στο τραύμα μπορεί να είναι ένα κρίσιμο βήμα προς την επούλωση και την ανάκτηση της ευημερίας σας.
Photo: Hannah Höch. Study for Man and Machine (Skizze zu Mensch und Maschine). 1921
«Εφηβεία και διατροφικές διαταραχές, ο ρόλος των Social Media στην ανάπτυξη και πυροδότηση της νόσου κατά τη διάρκεια της πανδημίας»
To Ελληνικό Κέντρο Διατροφικών Διαταραχών οργανώνει ενημερωτική εκδήλωση με τίτλο «Μια νέα πανδημία σε εξέλιξη: διατροφικές διαταραχές σε παιδιά και εφήβους» και με επίσημη καλεσμένη τη διεθνώς αναγνωρισμένη καθηγήτρια Ψυχιατρικής, Dr. Laura Hill, στη Δημοτική Πινακοθήκη Πειραιά.
Πρόγραμμα Ενημερωτικής Ημερίδας «Μια νέα πανδημία σε εξέλιξη: Διατροφικές διαταραχές σε παιδιά και εφήβους»
17.00 -17.05: Χαιρετισμός της Δρ. Μαρίας Τσιάκα, Διευθύντρια Ελληνικού Κέντρου Διατροφικών Διαταραχών
17.05.-18.10: «Ποιοι παράγοντες ευθύνονται για την έναρξη αλλά και την πυροδότηση των Διατροφικών Διαταραχών σε παιδιά και εφήβους, τι πρέπει να γνωρίζουν ειδικοί, εκπαιδευτικοί και γονείς;» - Dr. Laura Hill, Αναπληρώτρια Καθηγήτρια Ψυχιατρικής στο Ohio State University και Επίκουρη Καθηγήτρια στο Τμήμα Ψυχιατρικής στο University of California, San Diego.
18.10 -18.45: «Ποιος ο ρόλος της οικογένειας στη διαχείριση και αντιμετώπιση των διατροφικών διαταραχών, σε παιδιά και εφήβους» - Δρ. Μαρίας Τσιάκα, Διευθύντρια Ελληνικού Κέντρου Διατροφικών Διαταραχών
18.45-19.15: «Το μονοπάτι της ανάρρωσης, μια δύσβατη διαδρομή με αίσιο τέλος» Μαρτυρίες ασθενών που ανάρρωσαν από διατροφικές διαταραχές.
19.15-19.30: Διάλειμμα
19.30- 20.00: «Εφηβεία και διατροφικές διαταραχές, ο ρόλος των Social Media στην ανάπτυξη και πυροδότηση της νόσου κατά τη διάρκεια της πανδημίας» Κώστας Μπλέτσος, Ψυχολόγος Παιδοψυχιατρικής Μονάδας Σισμανογλείου Νοσοκομείου, συνεργάτης του Ελληνικού Κέντρου Διατροφικών Διαταραχών
20.00-20.20: «Πώς βοήθησα το παιδί μου να νικήσει την νόσο» - Μαρτυρίες γονιών με παιδιά που ανάρρωσαν από διατροφικές διαταραχές.
20.20-20.45: «Η τροφή ως θεραπευτική αγωγή , ποιος ο ρόλος των διαιτολόγων στην θεραπεία των διατροφικών διαταραχών» - Αλεξία Κατσαρού PhD, Διαιτολόγος και Ειρήνη Λυκουρέση MSc Διαιτολόγος, συνεργάτες του Ελληνικού Κέντρου Διατροφικών Διαταραχών.
20.45- 21.00: Ερωτήσεις -Συμπεράσματα -Κλείσιμο
ΙNFO: Παρασκευή 12 Μαΐου στις 17:00, στο αίθριο της Δημοτικής Πινακοθήκης Πειραιά (Παλαιό Ταχυδρομείο, Φίλωνος 29, Πειραιάς). Θα υπάρξουν μαρτυρίες ασθενών και των οικογενειών τους. Είσοδος ελεύθερη.
Συνδιοργάνωση: Ελληνικό Κέντρο Διατροφικών Διαταραχών, Διεύθυνση Παιδείας και Δια Βίου Μάθησης, Διεύθυνση Πολιτισμού του Δήμου Πειραιά, με την αρωγή των εκπαιδευτηρίων «Παιδαγωγική-Birds».
Το σύνθετο ψυχικό τραύμα και οι διαφορές του απ' το μεμονωμένο τραυματικό γεγονός
Το μεμονωμένο ψυχικό τραύμα σχετίζεται με τη διαταραχή μετατραυματικού στρες (PTSD). Οι επιζώντες από σύνθετο ψυχικό τραύμα μπορεί να εμφανίσουν PTSD και διατρέχουν αυξημένο κίνδυνο να αναπτύξουν PTSD.
Ωστόσο, οι επιπτώσεις του σύνθετου τραύματος είναι πιο εκτεταμένες και εξουθενωτικές από αυτές του PTSD. Τα άτομα με σύνθετο τραύμα συχνά αναπτύσσουν σύνθετη διαταραχή μετατραυματικού στρες (C – PTSD).
Η νέα διάγνωση διευκρινίζει τις διαφορές στις επιπτώσεις μεταξύ PTSD και C-PTSD. Έχουν ήδη προταθεί διαφορετικές θεραπευτικές προσεγγίσεις για τις διαφορετικές κλινικές κατηγορίες (Courtois & Ford, 2009; van der Kolk, 2003).
Η θεραπεία του σύνθετου τραύματος στηρίζεται στις νευροβιολογικές γνώσεις, συμπεριλαμβανομένου του ρόλου του σώματος. Παράλληλα περιλαμβάνει στοιχεία από την ψυχοδυναμική θεραπεία (Howell and Itzkowitz, 2016), τη σωματική θεραπεία (Rothschild, 2017; Levine, 2011; 2015; Fisher and Ogden, 2015), το μοντέλο της δομικής αποσύνδεσης (van der Hart et al., 2016), καθώς και την ενσυνειδητότητα (Briere and Scott, 2012).
Η πρόοδος της τεχνολογίας υποστηρίζει πολλές απο τις υπάρχουσες θεωρίες του τραύματος. Οι σχετικές έρευνες περιλαμβάνουν την μαγνητική τομογραφία (MRI), τις εξετάσεις αίματος και την τομογραφία εκπομπής ποζιτρονίων (σαρώσεις PET).
Εμπειρικές αναλύσεις και δεδομένα απο το κλινικό πεδίο τροφοδοτούν επίσης τη θεραπεία. Για παράδειγμα το συνεργατικό μοντέλο στην ψυχοθεραπεία δρα καταλυτικά στην αποτελεσματικότητα όπως και το ίδιο το σχεσιακό πλαίσιο της θεραπείας (Green & Latchford, 2012; Barkham & Hardy, 2010; Duncan, Miller et al, 2010).Η θεραπεία του σύνθετου τραύματος πρέπει να βασίζεται στη θεραπευτική σχέση, ανεξάρτητα από την μέθοδο που χρησιμοποιείται.
Η αποτελεσματική θεραπεία οφείλει να είναι «από κάτω προς τα πάνω» και «από πάνω προς τα κάτω». Αυτό περιλαμβάνει φυσιολογικές και σωματικές (βασισμένες στο σώμα) προσεγγίσεις, συναισθηματικές και γνωστικές προσεγγίσεις (Ogden, 2006· van der Kolk, 2010· Fosha, 2003).
Το σύνθετο τραύμα διαταράσσει διαφορετικές πτυχές ενός ατόμου καθώς και τις συνδέσεις μεταξύ των πτυχών. Ο στόχος είναι να καλλιεργηθούν οι συνδέσεις μεταξύ αυτών των διαφορετικών πτυχών η επανασύνδεση των συναισθημάτων, των αισθήσεων, της επίγνωσης και των σκέψεων (Cozolino, 2006· Ogden, 2006· Siegel, 1999). Είναι σημαντικό να μπορούμε να εμπλέκουμε τις σχετικές νευροβιολογικές διεργασίες (Fosha, 2003:229). Η αποτελεσματική θεραπεία για το τραύμα περιλαμβάνει τη διευκόλυνση της νευρικής ολοκλήρωσης» (Solomon & Siegel, 2003).
Προσεγγίσεις που βασίζονται στο σώμα π.χ. Η γιόγκα και η ενσυνειδητότητα (mindfulness) μπορούν να βοηθήσουν το σώμα και το μυαλό να επανασυνδεθούν.
Βέλτιστες πρακτικές στη θεραπεία του τραύματος
Τα μεγαλύτερα παγκόσμια Ινστιτούτα για το τραύμα (ISSTD, 2011; ACPTMH, 2007; APA Div.56) συστήνουν την σταδιακή προσέγγιση στη θεραπεία που περιλαμβάνει 3 φάσεις (Cloitre et al., 2011).
- Σταθεροποίηση, παροχή πόρων και αυτορρύθμιση.
- Επεξεργασία τραυματικών αναμνήσεων.
- Ενοποίηση των θεραπευτικών αποτελεσμάτων.
Η πρώτη φάση (ασφάλεια και σταθεροποίηση) είναι κεντρική και θεμελιώδης. Είναι το επίκεντρο της θεραπείας πριν από τις φάσεις 2 και 3 (Courtois και Ford, 2013). Είναι σημαντικό να σημειωθεί ότι αυτές οι φάσεις δεν είναι γραμμικές. Η ασφάλεια πρέπει να εδραιώνεται ξανά και ξανά.
Τα άτομα που έχουν πληγεί από πολύπλοκα τραύματα συχνά δυσκολεύονται να ρυθμίσουν τα επίπεδα της σωματικής τους διέγερσης, τα συναισθήματα και τη συμπεριφορά τους. Συχνά δυσκολεύονται επίσης να αναστοχαστούν (reflect).
Μελέτες δείχνουν ότι τα άτομα που υποβάλλονται σε θεραπεία για πολύπλοκο τραύμα «μπορεί να αντιδράσουν αρνητικά στις τυπικές θεραπείες για το PTSD και ότι η αποτελεσματική θεραπεία πρέπει να επικεντρώνεται στα ελλείμματα αυτορρύθμισης αντί στην «επεξεργασία του τραύματος» (van der Kolk, 2003:173).Οι περισσότεροι άνθρωποι με πολύπλοκα τραύματα έχουν σοβαρά διασχιστικά συμπτώματα. Οι ασθενείς με διασχιστικά συμπτώματα ανταποκρίνονται λιγότερο καλά στην τυπική ψυχοθεραπεία που βασίζεται στην έκθεση και καλύτερα σε θεραπείες που τους βοηθούν στην αυτοσταθεροποίηση» (Spiegel, 2018).
Για ορισμένους πελάτες, η θεραπεία μπορεί να διαρκέσει για χρόνια ή και δεκαετίες, παρεχόμενη συνεχώς είτε με διαλείποντα τρόπο. Για άλλους, η θεραπεία μπορεί να είναι αρκετά οριοθετημένη, αλλά σπάνια μπορεί να έχει νόημα εάν ολοκληρωθεί σε λιγότερο από 1 ή 2 χρόνια.
Προφανώς, οι στόχοι και η διάρκεια της θεραπείας θα πρέπει να προσαρμόζονται στην ικανότητα, τα κίνητρα και τους πόρους του πελάτη.
Όταν τα εφόδια του πελάτη είναι περιορισμένα, οι παρεμβάσεις κατευθύνονται προς την ασφάλεια, την υποστήριξη, την εκπαίδευση σε συγκεκριμένες δεξιότητες και σε ορισμένες περιπτώσεις, την ψυχοκοινωνική αποκατάσταση και τη διαχείριση κρίσεων» (Courtois et al, 2009:96).
Μτφ και προσαρμογή απ’ το πρωτότυπο - Κ. Δ. Μπλέτσος
Νευροβιολογία των διατροφικών διαταραχών
Ένα νέο επιστημονικό παράδειγμα στη μελέτη των διατροφικών διαταραχών
H Functional magnetic resonance imaging functional MRI (fMRI) αποτελεί επανάσταση στην νεύρο-απεικόνιση του εγκεφάλου καθώς καταγράφει την εγκεφαλική δραστηριότητα ανιχνεύοντας αλλαγές της αιματικής ροής. Η τεχνική στηρίζεται στο γεγονός ότι η αιματική ροή στον εγκεφαλικό φλοιό σχετίζεται άμεσα και θετικά με την νευρωνική ενεργοποίηση. Όταν μια εγκεφαλική περιοχή είναι ενεργοποιημένη η αιματική ροή σε αυτή την περιοχή αυξάνει.
Η νευροβιολογική βάση των διατροφικών διαταραχών
“Διαβάζουμε περισσότερα για την νευρική ανορεξία στις life style σελίδες των περιοδικών παρά στα ιατρικά νέα. H έμφαση δίνεται στο ότι είναι ένα πολιτισμικά καθοδηγούμενο φαινόμενο “
Nancy Zucker, Professor of Psychiatry
Η αιτιολογία των διατροφικών διαταραχών εστιάζει στους εξωτερικούς παράγοντες όπως η πολιτισμική πίεση, οι πεποιθήσεις των γονιών σε σχέση με το σωματικό βάρος, τη δίαιτα και την άσκηση, τα τραυματικά και στρεσσογόνα γεγονότα της ζωής τα οποία πυροδοτούν τις διατροφικές συνήθειες. Παρότι το περιβάλλον παίζει σίγουρα σημαντικό ρόλο στην σχηματοποίηση των συμπεριφορών, υπάρχουν πλέον στοιχεία που δείχνουν ότι οι διατροφικές διαταραχές ξεκινούν στον εγκέφαλο.
Παρότι η Ανορεξία και η Βουλιμία έχουν ξεχωριστά χαρακτηριστικά φαίνεται ότι εδράζονται σε ορισμένους κοινούς βιολογικούς μηχανισμούς όπως την γονιδιακή κληρονομικότητα. Και παρότι ένα μέλος της οικογένειας μπορεί να αναπτύξει Ανορεξία ένα άλλο μέλος μπορεί να αναπτύξει Βουλιμία. Αλλά και το ίδιο άτομο μπορεί να μεταβαίνει από την μια ασθένεια στην άλλη (σαν να κινείται σε ένα συνεχές) κατά την διάρκεια της ζωής του. “Αυτό υποδηλώνει κάποια κοινή ευαλωτότητα πιθανά νευροβιολογικής βάσης” υποστηρίζει η Nancy Zucker. Οι πάσχοντες από Ανορεξία και Βουλιμία έχουν κοινά ταμπεραμέντα. Όταν ήταν παιδιά και πριν νοσήσουν ήταν αγχώδη, εμμονικά, τελειοθηρικά και εστιασμένα στα επιτεύγματα. Παρόλα αυτά οι διατροφικές διαταραχές είναι πολλά περισσότερα από μια απλή έκφραση της τελειοθηρίας.
"Πολλοί άνθρωποι θέλουν να χάσουν βάρους ή βρίσκονται σε δίαιτα ελάχιστοι όμως εξ αυτών αναπτύσσουν διατροφική διαταραχή,”
Walter Kaye, Professor of Psychiatry
Το ελαττωματικό σύστημα ανταμοιβών του εγκεφάλου
Είναι το εγκεφαλικό σύστημα που μας επιβραβεύει όταν για παράδειγμα τρώμε ένα νόστιμο κομμάτι κέικ και μας προτρέπει να φάμε κι άλλο. Αυτό το βασικό σύστημα που έχει καταρρεύσει στην ΑΝ θεωρείται από τις βασικές αιτίες της ασθένειας. “ Υπάρχει μια διαφορετική ισορροπία στη ΑΝ όπου η κωδικοποίηση της ευχαρίστησης δυσλειτουργεί ενώ αντίθετα υπάρχει μια υπερευαισθησία στην τιμωρία” λέει ο Walter Kaye.
“ Σημαντικό ρόλο στο σύστημα της επιβράβευσης παίζει η ντοπαμίνη, ένας νευροδιαβιβαστής που μας κινητοποιεί στο να κόψουμε ένα δεύτερο κομμάτι κέικ. Υπάρχει ενεργοποίηση της ντοπαμίνης τόσο στην Ανορεξία όσο και στην Bουλιμία αλλά με αντίθετο τρόπο”
Guido Frank, Professor of Psychiatry
Οι πάσχουσες απο Βουλιμία έχουν μια ασθενέστερη της κανονικής αντίδραση στις περιοχές του εγκεφάλου που σχετίζονται με το ντοπαμινεργικά εξαρτώμενο κύκλωμα της ανταμοιβής, ενώ οι πάσχουσες από AN αντίθετα παρουσιάζουν υπερευαισθησία σε διατροφικά ερεθίσματα.
Για τους περισσότερους ανθρώπους, το φαγητό είναι μια ευχάριστη δραστηριότητα. Ωστόσο, τα άτομα με Ανορεξία συχνά αναφέρουν ότι το γεύμα τους κάνει να αισθάνονται έντονη ανησυχία – και φαίνεται να υπάρχει μια βιολογική βάση της αντίδρασης αυτής. Ο Kaye και οι συνάδελφοί του έχουν διαπιστώσει ότι σε άτομα με ανορεξία, η απελευθέρωση της ντοπαμίνης στο ραχιαίο ραβδωτό σώμα προκαλεί άγχος παρά απόλαυση
Καθώς οι επιστήμονες μαθαίνουν περισσότερα για το ελαττωματικό σύστημα ανταμοιβής, έχουν εντοπίσει αρκετές περιοχές του εγκεφάλου με συγκεκριμένες δυσλειτουργίες όπως ο κογχομετωπιαίος φλοιός (orbitofrontal cortex) ο οποίος εμπλέκεται στην σηματοδότηση για το πότε να σταματήσουμε να τρώμε. Έρευνες έχουν διαπιστώσει ότι τα άτομα με ανορεξία και βουλιμία έχουν διαρθρωτικές και λειτουργικές διαφορές στον τομέα αυτό
Οι Foerde et.al σε μια πειραματική συνθήκη εκτίμησης της εγκεφαλικής λειτουργίας μεταξύ υγιών και πασχουσών απο AN γυναικών, κατα την διάρκεια επιλογής φαγητού βρήκαν ότι οι γυναίκες με ανορεξία εμφανίζονται να έχουν μεγαλύτερη δραστηριότητα στο ραχιαίο ραβδωτό σώμα (dorsal striatum) μια περιοχή του εγκεφάλου που σχετίζεται με τις επαναλαμβανόμενες από συνήθεια συμπεριφορές (habitual behavior). Παραδοσιακά, τα άτομα με ανορεξία θεωρείται ότι έχουν τρομερή δύναμη θέλησης που τους επιτρέπει να αποφεύγουν την τροφή ακόμη και όταν λιμοκτονούν.
Η μελέτη της Foerde δείχνει ότι οι δυσπροσαρμοστικές διατροφικές συμπεριφορές τους μπορεί να έχουν να κάνουν περισσότερο με τη συνήθεια παρά με τη βούληση. Η περιοχή του εγκεφάλου που είναι γνωστή ως δεξιός νησιωτικός φλοιός (right insula cortex) φαίνεται επίσης να μεταβάλλεται σε άτομα με ανορεξία. Αυτό το κομμάτι του εγκεφάλου βοηθάει στην επεξεργασία των αισθήσεων της γεύσης, αλλά είναι επίσης εμπλεκόμενο στην διαλειτουργικότητα, την ικανότητα να αισθάνεται κανείς τα ίδια τα σωματικά του σήματα.
Η θεωρία της υπερευαισθησίας
Η θεωρία αναφέρεται στην υπερευαισθησία των ασθενών που πάσχουν από Aνορεξία στις μεταβαλλόμενες αισθήσεις του σώματος. Οι συνεχόμενες εισροές πληροφοριών από τα περιφερειακά όργανα παρεμποδίζουν συνεχώς την ικανότητά τους να εστιάζουν. Ο υπερβολικός περιορισμός της τροφής μπορεί να είναι μια απάντηση αντιμετώπισης αυτής της υπερευαισθησίας, πιστεύει η Zucker.
Σε απάντηση στην πείνα, το σώμα επιβραδύνεται. Οι καρδιακοί ρυθμοί μειώνονται, οι έμμηνοι κύκλοι σταματούν. “Όλο το σώμα σβήνει”, λέει χαρακτηριστικά. Οι έρευνες της καταλήγουν στο συμπέρασμα πως αυτή η μεταβαλλόμενη αλληλεπίδραση μπορεί να συμβάλει στην ανήσυχη ιδιοσυγκρασία τους.
Παρ όλες τις εξελίξεις είναι δύσκολο να γνωρίζουμε εάν ορισμένες διαφορές στον εγκέφαλο είναι η αιτία ή η συνέπεια μιας διατροφικής διαταραχής – από άποψη νευροβιολογίας, ενός “χαρακτηριστικού” ή μιας “ουλής”. Πιθανότατα, λέει ο Frank, μερικά προϋπάρχοντα χαρακτηριστικά του εγκεφάλου έθεσαν σε κίνδυνο ένα άτομο για την ανάπτυξη μιας διατροφικής διαταραχής, ενώ κάποιες άλλες εγκεφαλικές αλλαγές εξελίσσονται ανάλογα με τις διατροφικές συνήθειες του ατόμου.
“Οι θεραπείες για τις διατροφικές διαταραχές δεν είναι πολύ αποτελεσματικές. Τα ποσοστά υποτροπής είναι υψηλά και αυτό συμβαίνει επειδή οι θεραπείες δεν καθοδηγούνται από την κατανόηση της αιτιολογίας της διαταραχής”
Christina Wierenga
Ένα πράγμα που κάνει αυτούς τους ασθενείς πολύ δύσκολο να θεραπευτούν είναι ότι συχνά δεν έχουν επίγνωση της σοβαρότητας της διαταραχής και πολλές φορές δεν έχουν κίνητρο να αλλάξουν, λέει η Christina Wierenga.
Η Wierenga και άλλοι ερευνητές είναι αισιόδοξοι ότι η νευροεπιστήμη θα δείξει το δρόμο για νέα φάρμακα και θεραπευτικά εργαλεία. Αυτή και ο Kaye έχουν ήδη αρχίσει να δοκιμάζουν νέα θεραπευτικά προγράμματα που προέρχονται από τη νευροβιολογία. Η παρουσίαση των ευρημάτων που βασίζονται στην έρευνα του εγκεφάλου μπορεί να είναι χρήσιμη στην κινητοποίηση των ασθενών προς την κατεύθυνση της ανάρρωσης.
Η έμφαση στη νευροβιολογία των διαταραχών μειώνει επίσης το στίγμα, λέει ο Zucker και βοηθά τους γονείς να καταλάβουν καλύτερα πώς να στηρίζουν τα παιδιά τους κατά τη διάρκεια της θεραπείας, “Παρουσιάζοντας κυκλώματα εγκεφάλου που δεν λειτουργούν αποτελεσματικά προσφέρουμε στους γονείς κάποια παύση και τους βοηθάμε να κατανοήσουν την ασθένεια του παιδιού τους”, λέει ο Zucker.
Χαρακτηριστικά της προσωπικότητας και ΑΝ
Θεραπεία βασισμένη στην ιδιοσυγκρασία (temperament based treatment model)
Συμπεριφορικές στρατηγικές
Ο πρωταρχικός στόχος αυτής της θεραπείας δεν είναι να προσπαθήσει να αλλάξει την ιδιοσυγκρασία, η οποία είναι ένα σχετικά σταθερό σύνολο χαρακτηριστικών. Αντίθετα, επιδιώκουμε να διδάξουμε την ασθενή και τους φροντιστές να αναγνωρίζουν τα ιδιοσυγκρασιακά πρότυπα αλλά και τους τρόπους να αναπτύξουν στρατηγικές που να ευνοούν την ανάρρωση. Να οικοδομήσουν με άλλα λόγια εξωτερικές δομές που να προάγουν συμπεριφορές υπέρ της αποκατάστασης.
Ανάπτυξη εποικοδομητικών στρατηγικών για την αντιμετώπιση των διατροφικών διαταραχών
Μελέτες δείχνουν ότι οι βιολογικοί παράγοντες και οι παράγοντες της προσωπικότητας που συμβάλλουν στην ανάπτυξη Ανορεξίας παραμένουν μετά την ανάρρωση (Anderluh et al., 2003; Cassin & νοη Ranson, 2005; Kaye et αϊ., 2004; Lilenfeld, 2011; Wagner et αl., 2006).
Αυτό μπορεί να υποδηλώνει ότι τα άτομα με Ανορεξία ανακάμπτουν, εν μέρει, αναπτύσσοντας εποικοδομητικούς -αντί για καταστροφικούς τρόπους – να χρησιμοποιήσουν την ιδιοσυγκρασία τους. Για παράδειγμα, ενήλικες που έχουν αναρρώσει από Ανορεξία τείνουν να τρώνε τα ίδια τρόφιμα και τις ίδιες ποσότητες την ίδια στιγμή κάθε μέρα επειδή έχουν δυσκολία με τις επιλογές τροφών (που αυξάνει το άγχος) και την αξιολόγηση της πείνας και του κορεσμού τους.
Έτσι, οι ενήλικες με Ανορεξία μπορεί να μάθουν να διαχειρίζονται την ιδιοσυγκρασία τους με επιτυχία μειώνοντας τις επιλογές (αβεβαιότητα) και χρησιμοποιώντας την τάση τους να τηρούν τους κανόνες και τη δομή με τέτοιο τρόπο ώστε να εξασφαλίζουν την επαρκή καθημερινή θερμιδική πρόσληψη.
Ενεργοποίηση της υποστήριξης των φροντιστών
Οι θεραπείες για εφήβους με Ανορεξία είναι πιο ελπιδοφόρες από ότι για ενήλικες και τα στοιχεία δείχνουν ότι η συμμετοχή της οικογένειας είναι κρίσιμη στην επιτυχία της θεραπείας στον/στην έφηβο .
Σημαντικά στοιχεία δείχνουν ότι η οικογενειακή θεραπεία (FBT), η οποία επικεντρώνεται κυρίως στην αποκατάσταση του βάρους με την εξουσιοδότηση της οικογένειας να αναλαμβάνει τον έλεγχο της επανασίτισης του παιδιού, είναι η πιο αποτελεσματική προσέγγιση στη θεραπεία εφήβων με Ανορεξία (Lock & le Grange, 2005).
Αλλά και σε μια έρευνα που αξιολογούσε τις αντιλήψεις των ενηλίκων για τους παράγοντες που συμβάλλουν στην ανάκαμψη, οι «υποστηρικτικές σχέσεις» ήταν ο πιο συχνά αναφερόμενος καταλύτης για την ανάρρωση (Tozzi, Sullivan, Fear, McKenzie, & Bulik, 2003).
Ο περιορισμός της τροφής μέσω της δίαιτας είναι πιθανόν το πιο δύσκολο και ανθεκτικό σύμπτωμα της διαταραχής. Είναι επομένως κρίσιμη η ανάπτυξη μιας θεραπείας σχεδιασμένης για να διδάξει τους φροντιστές τις δεξιότητες που απαιτούνται για τη διαχείριση της ιδιοσυγκρασίας που βασίζεται στον πυρήνα της παθολογίας των διατροφικών διαταραχών, ώστε να είναι σε θέση να βοηθήσουν αποτελεσματικά τους αγαπημένους τους.
Πολλοί φροντιστές πρέπει να αναπτύξουν ενσυναίσθηση και στρατηγικές για να εργαστούν με εποικοδομητικό τρόπο. Η επικριτική στάση και οι εχθρικές σχέσεις αυξάνουν τον κίνδυνο για επιμονή της ασθένειας αλλά και υποτροπής σε πολλές ψυχιατρικές διαταραχές (Hooley & Hiller, 2001).
Οι ασθενείς που έχουν αναρρώσει προσδιορίζουν μια υποστηρικτική σχέση ως βασική κινητήρια δύναμη στην ανάρρωση (Bulik et al., 2012, Maxwell et al., 2011; Tozzi et al., 2003).
Εκπαίδευση στη νευροβιολογία της νόσου
Αυτές οι στρατηγικές έχουν σχεδιαστεί για να παρέχουν μια κοινή γλώσσα για να συζητήσουμε τη διαταραχή, να αυξήσουμε την ενσυναίσθηση, να εξουδετερώσουμε τις αντιστάσεις του ασθενή και τις αντιδράσεις των φροντιστών μέσω της αποπροσωποποίησης των συμπτωμάτων και της μείωσης της αρνητικής συναισθηματικότητας (ενοχή, ντροπή και δυσαρέσκεια) με σκοπό τη διευκόλυνση της συνεργασίας και της υποστήριξης.
Οι στρατηγικές περιλαμβάνουν:
Εφαρμογή μιας ρουτίνας πριν από το γεύμα για την απόσπαση των ασθενών από τις αρνητικές εσωτερικές καταστάσεις που σχετίζονται με την πρόβλεψη για τα αποτελέσματα της κατανάλωσης (αύξηση ΣΒ) και της μείωσης του άγχους γύρω από την έκθεση στην τροφή.
Την αύξηση της προβλεψιμότητας και της ασφάλειας όσον αφορά την τροφή διατηρώντας ταυτόχρονα την θερμιδική επάρκεια με στόχο την μείωση του άγχους και τη σταδιακή αύξηση του βάρους (π.χ. σταθερό σχέδιο γεύματος με σταδιακά αυξανόμενες θερμίδες σε βάθος χρόνου, σταδιακή αύξηση του πλουραλισμού των τροφών από τις πιο ασφαλείς στις πιο αγχογόνες, σταδιακές αλλαγές στα setting του φαγητού από το γεύμα με τους θεραπευτές και την οικογένεια σε γεύμα σε εστιατόριο).
Εποπτευόμενα γεύματα με τους θεραπευτές και τα μέλη της ομάδας υποστήριξης για επιτήρηση- υποστήριξη και απόσπαση του ασθενούς όταν το άγχος και οι εμμονές συμβάλλουν στη μείωση ή την άρνηση λήψης τροφής (μια εξαιρετική στρατηγική εδώ είναι ένας σύντομος περίπατος).
“Ο εγκέφαλός μας βασίζεται στη κίνηση και ο μόνος τρόπος να επανεκκινήσουμε έναν “κολλημένο” εγκέφαλο είναι μέσα απ’ την κίνηση και την απόσπαση της σκέψης ”
Dr. Laurra Hill
CEO of C.B.L
Συμπεράσματα και προτάσεις
Τα γονίδια σχηματοποιούνται απ’ το περιβάλλον και εκφράζονται ως προκαθορισμένα χαρακτηριστικά (traits) πχ η τελειομανία ή η αποφυγή (harm avoidance). Τα χαρακτηριστικά εκφράζονται με συγκεκριμένο τρόπο σε συγκεκριμένες εγκεφαλικές δομές και προκαλούν συγκεκριμένα συμπεριφορικά φαινόμενα.
Το ζητούμενο επομένως της θεραπείας έχει πλέον τεκμηριωθεί ότι δεν μπορεί να είναι η αλλαγή του ατόμου, αλλά η εκπαίδευσή του ώστε να μάθει να χρησιμοποιεί τα χαρακτηριστικά του προς όφελός του πχ ένας άνθρωπος με ψυχαναγκαστικά και τελειομανιακά χαρακτηριστικά μπορεί να γίνει ένας εξαιρετικός χειρουργός, γραμματέας ή λογιστής.
To ψυχικό τραύμα προκαλεί δομικές αλλαγές σε τμήματα του εγκεφάλου και αυτές οι αλλαγές προκαλούν συγκεκριμένες δυσλειτουργίες οι οποίες μπορούν να κατηγοριοποιηθούν σε παρατηρήσιμες συμπεριφορές. Η νευροβιολογική προσέγγιση προτείνει μια ριζική αλλαγή επιστημονικού παραδείγματος στην κατεύθυνση της χαρτογράφησης των συμπτωμάτων σε συγκεκριμένες δομές του εγκεφάλου πχ οι συναισθηματικές διαταραχές είναι ρυθμιστικές διαταραχές του λιμπικού συστήματος.
Ο εγκέφαλός μας είναι εξελικτικά οργανωμένος απ’ την βάση στην κορυφή και αυτή την πορεία οφείλουν να ακολουθούν οι παρεμβάσεις μας. Η σειρά της πυραμίδας ξεκινώντας από την βάση είναι η κίνηση, ακολουθούν τα συναισθήματα και στην κορυφή βρίσκονται οι ανώτερες απαρτιωτικές – συντελεστικές λειτουργίες.
Σύμφωνα με τα παραπάνω οφείλουμε να εφαρμόζουμε τεχνικές στοχευμένες στη συγκεκριμένη δυσλειτουργία του εγκεφάλου, βοηθώντας τον ασθενή να υπερβεί τα εμπόδια που του βάζει ο εγκέφαλος του. Οι παρεμβάσεις μας πρέπει να είναι σχεδιασμένες ώστε να είναι σε συμφωνία με τα ιδιοσυγκρασιακά χαρακτηριστικά του ασθενούς και όχι ενάντια σε αυτά. Πέρα απ’ την απαραίτητη δομή θα πρέπει να εξατομικεύονται στις συγκεκριμένες ανάγκες του κάθε ασθενούς.
Στη νευρική ανορεξία για παράδειγμα οι ασθενείς παρουσιάζουν αδυναμία να αποφασίσουν όταν έχουν πολλές επιλογές. Και αυτό γνωρίζουμε πλέον ότι προκαλείται από δυσλειτουργία συγκεκριμένων εγκεφαλικών περιοχών που εμπλέκονται στο σύστημα λήψης αποφάσεων. Ως θεραπευτές λοιπών αντί να διαμαρτυρόμαστε για την αέναη “κωλυσιεργία” τους θα ήταν χρήσιμο να τους δίνουμε 2 ή το πολύ 3 εναλλακτικές επιλογές ώστε να είναι σε θέση να επιλέξουν!
Είναι πλέον καιρός να σταματήσουμε ως θεραπευτές να στηματίζουμε και να επανατραυματίζουμε τους ασθενείς μας κατηγορώντας ως χειριστικούς, κακομαθημένους, ναρκισσιστές ή οτιδήποτε άλλο. Οι άνθρωποι κάνουν αυτό που τους επιτρέπει ο εγκέφαλός τους να κάνουν. Και επειδή ο τραυματισμένος εγκέφαλος δεν μπορεί να κάνει -είναι τυφλός σε ορισμένα σημεία- χρειάζεται ένα εξωτερικό δίχτυ προστασίας και στήριξης (αποτελούμενο απ’ τους θεραπευτές, την οικογένεια, το φιλικό περιβάλλον του ασθενή) για να τα καταφέρει. Αυτό αφορά τις διατροφικές διαταραχές αλλά και κάθε άλλη τραυματική κατάσταση (π.χ θεραπεία των εξαρτήσεων, σεξουαλικό τραύμα κλπ).
References
New insights on eating disorders Scientists are uncovering the faulty neurobiology behind anorexia and bulimia By Kirsten Weir, Μοnitor in Psychology, April 2016, Vol 47, No. 4.
Temperament‐based Treatment for Anorexia Nervosa, Walter H. Kaye, Christina E. Wierenga, Stephanie Knatz, June Liang, Kerri Boutelle, Laura Hill, Ivan Eisler, First published: 06 November 2014 https://doi.org/10.1002/erv.2330